مجله فلاحت و تجارت
مجله فلاحت و تجارت که از انتشارات اداره کل فلاحت و تجارت بوده در طهران تأسیس و در هر برج یک شماره از آن نشر شده است. شماره اول سال اول مجله فلاحت و تجارت در اول حمل یونت تیل ۱۲۹۷ در ۱۶ صفحه بقطع خشتی با چاپ سرای طبع و منتشر شده در پشت جلد مجله خصوصیات آن بدین ترتیب چاپ شده است:
وجه اشتراک در داخله سالیانه ۲۵ قران، ششماهه ۱۵ قران. در خارجه سالیانه ۳۰۰ وششماهه ۱۸ فرانک. قیمت اعلانات یک صفحه صد قران. نیم صفحه ۶۰ قران. ربع صفحه چهل قران. ثمن صفحه ۳۰ قران درباره مندرجات آن نوشته است:
«مجله‌ایست علمی و محتوی مقالات اقتصادی و معلومات راجع بامور مربوط بفلاحت تجارت – صنایع – جنگل‌ها – آب‌ها – معادن – راه‌ها و پل‌ها و غیره که از طرف اداره کل فلاحت و تجارت منتشر می‌شود. » گراور پشت جلد و اطراف مجله عمل سلیمان ربانی گراور ساز است.
سر مقاله شماره اول و یا مقاله افتتاحی مجله تحت عنوان (طلیعه بهار) و بقلم مرحوم ملک الشعرای بهار در دو صفحه نوشته شده و بدینقسم شروع می‌گردد: طلیعه بهار ایران باید از راه سعی و عمل از روی زراعت و استخراج معادن نباتی و جمادی آباد شود ورب النوع فلاحت، فصل دلفریب بهار، از طرف خداوند رحیم، بدهقانان و کشاورران سر زمین ما بشارت میدهد، بآن‌ها می‌گوید کار کنید و رنج برید زیرا این سرمایه است که هرگز کم نخواهد شد…… » سرمقاله مذکور بدینقسم ختم می‌گردد: «پس ایملت عزیز ما بیائید زراعت نیم، بیائید در جستجوی گنج موروثی خود رمین مزرعه اجدادی خودمان را کاویده و نتیجه سعی و عمل خود ما نرا در وسط هر سال استخراج نمائیم مجله فلاحت و تجارت یک طرفه داوری و خجسته دستوری است که می‌خواهد آداب فلاحت یعنی تنها سرمایه و وسیله رستگاری ملت ایران را بآنان یاد داشت نموده و بیاموزاند این اولین قدم است. خیلی نقایص داریم ولی باید اول بفکر نقایص خود افتاد سپس به زبان آورده برای بار سوم آنرا بموقع عمل و کار در‌آوریم…. بهار مدیر و سردبیر روزنامه نو بهار. » مندرجات مجله بیشتر مطالب مربوط بفلاحت و تجارت می‌باشد و نویسندگان مقالات در سال اول عبارتند از میرزا مهدیخان مقوم الملک، میرزاعلیخان تجریشی، آقای شارل سکرتن، اسدالله میر منصور خان، ذکاء الملک، دکتر ولی الله نصر، دکتر مرتضی خان، دکتر احمد خان، سعید نفیسی، فهیمی، میرزا احمد خان فین الدوله دفتری.
در شماره اول پس از درج طلیعه شرحی بعنوان (تبلیغات وزارتی) نوشته که قسمتی از آن چنین است: « نظر با همیت بسط امور فلاحتی و تجارتی در مملکت هیئت وزراء عظام برحسب پیشنهاد وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه در جلسه ۳۰ برج دلو گذشته تأسیس یک اداره کل فلاحت و تجارت را در این وزارتخانه تصویب و مخصوصاً تأکید فرمودند که در ترقی و پیشرفت این دو رشته مهم زندگانی ملی مراقبت کامل بعمل آید… (سپس شرحی از شورای فلاحتی و شورای تجارتی نوشته و بعد راجع بمجله فلاحت و تجارت چنین می‌نویسد: ): مجله فلاحت و تجارت، لزوم انتشار معلومات فلاحتی و تجارتی توجه سرمایه‌داران و ارباب املاک بآبادانی مملکت و بالاخره راهنمائی و تشویق عامه ببسط صنایع وزراعت نکته نیست که محتاج بتوضیح باشیم. وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه در ضمن سایر اقداماتیکه برای پیشرفت مقاصد فوق در نظر دارد انتشار یک مجموعه را بنام (مجله فلاحت و تجارت) ذمت همت خود دانسته که از این راه هم بمعارف مملکت خدمتی شده باشد و هم بوسیله آن بتواند با صاحبان فکر و معرفت در امور راجعه بفلاحت و تجارت تبادل افکار نموده در پیشرفت و ترقی این دو امر مهم زندگانی ملی بهتر از عهده وظایف خود بر آید. این مجله عجالتاً ماهی دو نسخه طبع و هر نسخه آن مشتمل بر ۱۶ صفحه خواهد بود. بواسطه جمع نبودن اسباب کار بدیهی است در طبع و کاغذ و جلد و حتی مندرجات آن قصور و نواقصی موجود است که انشاء الله متدرجا مرتفع خواهد گردید اصول محتویات این مجله از این قرار است:
تبلیغات وزارتی – فلاحت و متعلقات آن – تجارت و اقتصاد – جنگل‌ها و آب‌ها – معادن و راه‌ها – قوانین و امتیازات – و بالاخره اعلانات -امید است که با مساعدت صاحبان همت و ارباب معرفت و نویسندگان با بصیرت این مجله مقام حقیقی خود را حائز گردیده یک جای خالی معارف مملکت را پر کند. »
سال سوم مجله فلاحت و تجارت- شماره اول سال سوم مجله در حمل (پیچی تیل ۱۲۹۹ شمسی) منتشر شده و در این سال مرتباً مجله در هر ماه یک شماره نشر شده و شماره ۱۲ که در حرت (پیچی تیل ۱۲۹۹ شمسی) از طبع بیرون آمده، خاتمه پیدا می‌کند. دوازده شماره سال سوم مجموعاً در ۴۸۰ صفحه بقطع خشتی در مطبعه سربی ( بوسفور» طبع گردیده است. مندرجات مجله در این سال نیز مانند سالهای قبل عبارت از مقالات اقتصادی، فلاحتی و تجارتی و صنعتی است که نویسندگان و یا اداره کل فلاحت آن‌ها را تهیه و در مجله منتشر می‌شده مقاله افتتاحی سال سوم که تا اندازه خوانندگان را بوضع مجله آشنا می‌سازد از اینقرار است: « بسمه تعالی شانه بعون اله تبارک وتعالى سال دوم مجله فلاحت و تجارت بپایان رسید و اینک این مجله قدم بسال سوم می‌گذارد ادامه دو سال برای یک مجله که در واقع در محیط ما پیشقدم فکر جدیدی می‌باشد با مشکلات و محذوراتی که تهیه مقالات و طبع و نشر آن باوجود عرت مطابع وقلت نویسنده و خواننده در پیش دارد خود موفقیتی را نشان میدهد. انکار نداریم که مجله فلاحت و تجارت خالی از نواقصی نیست ولی این نکته را هم نباید از نظر برانیم که این مجله دارای آن نقصی است که در اول هر کاری بنا۔ چار در پیش می‌آید و متدرجا و با کمال صعوبت باید رفع شود…… با کمی وسائل و انواع عرتهائی که در طبع و انتشار مجله فلاحت و تجارت همواره در کار بوده و می‌باشد میتوان گفت که مندرجات سال دوم بمراتب بهتر از مطالب سال اول بوده و‌امید می‌رود که در سال سوم در پیشرفت آن بیشتر موفقیت شود و برای تأمین اطمینان بحصول این موفقیت از عموم معارف پژوهان مملکت استمداد می‌نمائیم ضمنا چون مجله ما دارد در ممالک خارجه نیر طرف توجه بعضی از مراکز مربوطه می‌شود خالی از فایده نمی‌دانیم بطوریکه سابقاً نیز در نظر داشتیم قسمتی از آنرا بزبان فرانسه بنویسیم و بدینوسیله باشخاصی که در خارج بجز نام و نشانی از ایران چیز دیگر بخاطر راه نداده‌اند این مملکت را از نقطه نظر اقتصادی معرفی نمائیم بلکه از اینراه نیز خدمتی به – بسط تجارت و بهبودی وضعیت اقتصادی ممالکت بعمل آید. امید واثق داریم که خوانندگان محترم عموماً و مخصوصاً معارف خواهان معظم مملکت هم در اینراه باما موافقت فرموده در ترویج و تأیید پیشرفت مقاصد این مجله از بذل هر نوع مادت و معاضدت مضایقه نخواهند داشت. »
هما نقسم که در مقاله افتتاحی مذکور وعده داده شده در سال سوم چند صفحه بزبان فرانسه بصفحات مجله افزوده شده و در هر شماره یکی دو صفحه در آخر مجله تحت عنوان ( قسمت فلاحتی وتجارتی ( بفرانسه طبع گردیده است. مجله فلاحت و تجارت یکی از مجلات خیلى مفید و مخصوصاً مشتمل بر اطلاعات زیادی درباره فلاحت و تجارت ایران می‌باشد. در هر. شماره چند صفحه اختصاص بواردات و صادرات مملکت داده شده و از این حیث برای کسانیکه طالب آمار و اردات و صادرات آن ایام باشند بسیار مفید است.
مجله فلاحت و تجارت پس از سه سال انتشار تعطیل گردیده و مجدداً در مهرماه ۱۳۰۵ شمسی، پس از شش سال تعطیل بمدیریت آقای مشفق کاظمی با بدائره انتشار گذاشته و در این دوره پنج شماره از آن نشر یافته و برای همیشه تعطیل گردیده است.
در دوره اول یعنی در حقیقت سه سال اول انتشار مجله امور آن بعهده آقای سعید نفیسی، نویسنده معروف بوده است زیرا بقنمیکه در شرح حال‌ایشان در جلد دوم کتاب، در ذیل مجله شرق یاد‌آور شده‌ایم، نامبرده در سال ۱۲۹۷ شمسی بایران مراجعت کرده و تاسال ۱۳۰۰ شمسی رئیس اداره فلاحت و مدیر مجله فلاحت و تجارت بوده‌اند. از آن پس یعنی از سال ۱۳۰۰ شمسی تا سال ۱۳۰۴ در اداره راه مشغول ورئیس اداره امتیازات و اداره راه دماوند بوده است و بارفتن‌ایشان از اداره فلاحت مجله نیز تعطیل شده است
در کتاب مختصر تا ریخ مجلس ایران از انتشارات کاوه صفحات ۶۷ و ۷۹ راجع بمدیر روزنامه شوری می‌نویسد؛ سید یحیی رشتی ملقب بنا صر الاسلام پسر سید حسن ندامانی مدیر روزنامه شوری منطبعه تهران در دوره دوم مجلس شورایملی که از تاریخ دوم ذیقعده ۱۳۲۷ قمری تا ۳ محرم ۱۳۳۰ دائر بوده وکیل (فومن و شفت و گسگر) بوده و مسلک اعتدالی داشته است. در دوره سوم مجلس که تاریخ افتتاح آن ۱۶ محرم ۱۳۳۳ قمری و تاریخ انفصال آن ۷ محرم ۱۳۳۴ قمری بوده مجدداً از طرف اهالی فومن و شفت و کار انتخاب شده و ملک اعتدالی داشته است.
مرحوم ناصر الاسلام یکمرتبه در سال ۱۳۳۰ قمری از طرف روس‌ها زندانی گردید بدینقسم که روس‌ها در سال مذکور پس از وقایع تبریز و گلوله بستن بحرم حضرت رضا، در طهران قریب پنجاه نفر را حبس و زندانی نموده که من جمله سید علی یزدی؛ ناصر الاسلام رشتی، سید محمدرضا مساوات؛ شریف‌زاده و رفیع‌زاده و سلیمان میرزا بودند روزنامه شوری در ۱۶ ذیحجه ۱۳۳۳، قمری سال دوم انتشارش بوده و مرحوم ناصر الاسلام در سال ۱۳۰۱ شمسی در نظر داشته است مجدداً روزنامه را در طهران منتشر نماید ولی نگارنده از انتشار مجدد آن اطلاع قطعی ندارم. طلوع مجدد شوری را در شماره ۶ دوره پنجم روزنامه نو بهار مورخ سه شنبه ۸ عقرب ۱۳۰۱ شمسی بدین قسم خبر داده است: « بقرار اطلاع اخیر روزنامه شوری که از جراید قدیمی و از مؤسسات ملی و مهم و یکی از یادگارهای درخشان دوره سوم مجلس شورایملی، است در تحت مدیریت عنصر آزادیخواه و فاضل آقای ناصر الاسلام مدیر سابق شوری و نماینده دوره سوم مجلس بزودی منتشر خواهد شد. »
شناسنامه
مدیر مسئول: سعید نفیسی