مجله ماهنامه و هفته نامه توفیق

روزنامه توفیق در طهران به مدیری ( حسین توفیق ) تاسیس و در سال ۱۳۴۱ قمری منتشر شده است. گرچه مرحوم حسین توفیق مدیر روزنامه توفیق در نامه مورخ نهم فروردین ۱۳۱۸ شمسی که بنگارنده نوشته سال تاسیس روز نامه را سال ۱۳۴۱ ضبط کرده است ولی بشرحیکه ذیلا یاد آور میشویم سال تاسیس مذکور مربوط بآغاز انتشار روزنامه در طهران میباشد والا قبل از این تاریخ یعنی در سال ۱۳۳۱ قمری توفیق در تبریز منتشر گردیده است . آنچه نگارنده را باین مطلب راهنمایی نمود . شرحی است که بعنوان ( تقریظ ) در شماره ششم سال دهم چهره نما مورخ ۱۵ جمادى الاول ۱۳۳۱ قمری نوشته و آن این است : « نامه نامی توفیق منطبع» تبریز اثر قلم معارف شیم فرزانه ارجمند آقا میرزا حسین خان معاون دیوان میباشد و بتازگی پس از غروب آنهمه کواکب معارف آذربایجان این نجم طلوع کرد . » غیر از شرح منقول تاکنون نگارنده نه بنمونه روزنامه توفیق منطبعه تبریز در دسترس پیدا کرده و نه در جای دیگر شرحی در باره آن دیده ام. بخصوص که در نامه آقای توفیق هم اسمی از روزنامه در تبریز برده نشده است . بنا براین آنچه ذیلا یاد آور میشویم راجع بروزنامه توفیق در طهران است.

هما نقسم که قبلا ذکر کردیم روزنامه توفیق در سال ۱۳۴۱ قمری تاسیس شده است . این روزنامه در آبان ماه ۱۳۱۲ شمسی وارد سال دوازدهم خود شده و شماره اول سال مذکور که در ۱۸ صفحه بقطع بزرک منتشر گردیده سالنامه دوازدهمین سال روزنامه را تشکیل میدهد و در تاریخ دو شنبه ۱۵ آبان ماه ۱۳۱۲ شمسی مطابق ۱۶ رجب ۱۳۵۳ قمری انتشار یافته است . شماره مذکور با چاپ سربی در شرکت چاپخانه فردوسی ( واقع در خیابان لاله زار طبع گردیده و مندرجات آن عبارت است از گراور عده ای از قبیل ذکاء الملک رئیس الوزراء و داور وزیر عدلیه و و جال دیگر از قبیل پرنس ارفع الدوله و امیر نصرت خواجه نوری و غیره و نیز اشعار فکاهی و ادبی و مقالات گوناگون و قطعات کوچک نشر که نوعا از زبانهای خارجی ترجمه شده در این سالنامه درج است . در صفحه سوم این شماره شرحی بعنوان ( آغاز سال دوازدهم ) نوشته شده که برای مزید اطلاع خوانندگان آن را بعینه نقل میکنیم :

« بسم الله الرحمن الرحیم . من الله التوفیق وعلیه التکلان . بنام نامی خداوند توانا و مهربان برازنده زمین و آسمان و بالطاف بیگران پیغمبر آخر الزمان حبیب اله العالمین وشفیع المذنبین و خاتم النبیین والمه الطاهرین والمعصومین که در ظل توجهات مخصوص شاهنشاه عظیم الشان رعیت پرور مهربان اعلیحضرت قدر قدرت رضا شاه پهلوی ارواحنا قداه یازدهمین سال توفیق را بیابان رساندیم و قدم بسال دوازدهم میگذاریم امید است خدمات ملی خود را در ترویج معارف و نشر ادبیات که وظیفه دار آن میباشیم انجام دهیم مقصود ما از نشر این نامه ملی فقط تو سعه علم و ادب و تشویق صنایع مستظرفه و بیدار کردن توده ملت نجیب ایران است افتخار ما همین بس که اولین شماره توفیق با طلوع کوکب درخشنده پهلوی مصادف شده بهمین جهت است که توفیق رفیق ما بوده و تاکنون در این یازده ساله یک نمره آن تعطیل نشده است وحمد میکنم خدا را که تا کنون بهیچوجه وقفه دچار نشدیم و نیز از آقایان مشترکین محترم خود متشکریم وجه آبونمان خود را مرتب رسانیده اند – توده ملت نجیب ایران ذوق سرشاری بقرائت توفیق دارند این است که روز بروز بر تعداد مشترکین اضافه میشود . خداوند انشاء الله برهمه توفیق دهد و عاقبت همه را بخیر بگرداند. این سالنامه هفت هزار نمره بطبع رسیده است حسین توفیق.»

توفیق روزنامه هفتگی بوده و مرتبا همه هفته روزهای دوشنبه طبع و توزیع میشده. وجه اشتراک آن برای طبقه اول ۵۰ ریال، برای کارگران ۳۰ ریال ، تک نمره ۶ شاهی ، محل اداره : طهران . ناصریه کوچه اول: روبروی وزارت پست و تلگراف . مندرجات توفیق بطور کلى عبارت است از اشعار فکاهی و اخلاقی و مقالات گوناگون و وقایع داخلی و خارجی یک هفته که بطور اختصار تحت عنوان ( یک مشت خبر ) درج است . و نیز در صفحه چهارم اعلانات مختلف چاپ شده است . روز تاعه توفیق برخلاف سایر جراید تا هنگام فوت مدیر آن (۲۹ بهمن ۱۳۱۸ شمسی) هیچ گاه دوچار توقیف نگردیده و تعطیل نشده است . در بعضی از سالهای انتشار آن هر شماره روزنامه در نه هزار نمره طبع و نشر شده است . روزنامه توفیق پس از فوت مدیر آن بفرزندش محمد على توفیق واگذار گردیده و نامبرده بکمک دوستان پدرش روزنامه را بسبک سابق تا پس از شهریور ۱۳۲۰ منتشر ساخته و پس از شهریورو تاسیس احزاب مختلف سیاسی روزنامه توفیق بجبهه جراید چپ منتسب گردید و یکی از روزنامه های انتقادی خوب پایتخت بشمار رفت بقسم یکه مورد توجه همگان قرار گرفت . در این دوره روزنامه توفیق بر خلاف سابق سبک تملق آمیز را کنار گذاشت و بشدت از اوضاع کشور و دستگاه حاکمه انتقاد نمود و همین جهت چند بن بار از طرف شهربانی توقیف گردید مع ذلک از روش خود دست برنداشت و بطور خلاصه توفیق پس از شهریور یک روزنامه بتمام معنی سیاسی و انتقادی بود و بهیچ قسم قابل مقایسه با دوره گذشته خود نبود . از این دوره روزنامه در ذیل کتاب تاریخ جراید باز هم گفتگو خواهیم کرد.

حسین توفیق – با اینکه مرحوم حسین توفیق اطلاعات و معلومات کافی کسب نکرده بود مع ذلک ذوق طبیعی که شعر گفتن در نهادش وجود داشت و برا شاعری حساس و نکته سنج قلمداد میکرد و از این جهت قسمتی از اشعارش مورد توجه قرار میگرفت برای نمونه غزل زیر را از او نقل مینمائیم :

طرف کله شکسته بند قبا گشاده

در بزم ما در آمد دوش آن نگار ساده

طرف کله شکسته بند قبا گشاده

بر مهر و ماه پهلو هر دم زند ز هر سو

یگدست تیغ ابرو یک دست جام باده

زان خط و روی گلگون زان سروقد موزون

از دیدنش شدم چون مست ز پا فتاده

برد از کفم دل و هوش از آن لبان مینوش

از خوی شده است ابروش چون تیغ آبداده

رویش چو باغ خرم مو یش بلند و پر خم

بر خوشگلان عالم زیبد کند افاده

در پای اوفتادم سر در رهش نهادم

همچون گدا ستادم در پیش شاهزاده

غم برغمم فزوده تازلف را گشوده

توفیق را نموده چون شیر در قلاده

مرحوم توفیق پس از هیجده سال که با عشق و علاقه زیادی همر خود را در خدمت بمطبوعات گذراند و بخصوص در دوسه سال اخیر انتشار توفیق که آنرا بطرز فکاهی نشر میداد تا برای توده مفید تر باشد عاقبت در شب عاشورا ی سال ۱۳۵۸ قمری مطابق ۲۹ بهمن ۱۳۱۸ شمسی در طهران دار فانی را وداع گفت. هنگام فوت برادری بنام اسمعیل نجفیان و فرزندی باسم محمد علی توفیق داشت . در روز چهار شنبه اول اسفند مجلس ترحیمی در طهران از طرف برادر و فرزندش منعقد گردید و نیز مجلس تذکر دیگری از طرف هیئت مطبوعات پایتخت در روز یکشنبه پنجم اسفند از ساعت چهار بعد از ظهر در تالار دبیرستان دارالفنون برپا شد که عموم علاقمندان بمطبوعات و دوستداران علم و ادب در آن شرکت جستند . برای تکمیل شرح حال مرحوم توفیق ذیلا شرحی را که یکی از دوستان آنمرحوم تحت عنوان ( بیاد شادروان حسین توفیق ) نوشته از شماره اول سال نوزدهم توفیق مورخ سوم آبانماه ۱۳۱۹ بعینه نقل مینمائیم :

« شب دوشنبه ۲۹ بهمن ماه سال ۱۳۱۸ عالم مطبوعات یکی از خدمتگذاران با وفای خود را از دست داد . حسین توفیق مؤسس این نامه فکاهی در چنان شبی زندگانی را بدرود گفت و قلب عده زیادی از دوستداران خود را جریحه دار ساخت . این مر فرهنگ دوست در موقع رحلت شصت سال بیشتر از عمرش نمیگذشت و میتوان گفت که تقریبا نصف بیشتر از این مدت را صرف ترویج معارف و توسعه ادبیات کرده بود مرحوم حسین توفیق تقریبا مدت چهار سال یعنی از اواخر سال ۱۲۹۶ تا اواسط سال ۱۳۰۰ شمسی توسط آثار قلمی خود روزنامه فکهی گل زرد و همچنین سایر نامه های هفتگی آنزمان را تحت الشعاع افکار درخشان خود قرار داده بود لهجه شیرین و سبک دل پسندی که آنمرحوم در سرودن اشعار فکاهی داشت قلوب عده زیادی را مجذوب ساخته وبالاخره استقبال شایان و تشویقات بی پایان مردم او را وادار کرد که پسر دبیری روز نامه گل زرد خاتمه داده و خود شخصا بتاسیس روزنامه ادبی و اجتماعی قیام نماید بنا بر این درسته ۱۳۰۱ شمسی باخذ امتیاز روزنامه توفیق موفق گردید و از آن ببعد روز بروز در ترویج آن میگوشید و همه هفته سعی مینمود که آنرا با مزایای بیشتری مورد استفاده عموم قرار دهد . در اواسط سال پنجم بداشتن امتیاز کاریکاتوری روزنامه توفیق نز نائل و از آن بیند تا چندی روزنامه را با کاریکاتور بسیار بزرگی زینت میداد پس از مدتی رفته رفته روزنامه خود را از صورت فکاهی خارج و آنرا وسیله ترویج ادبیات قرار داد . در مدت شش سال که روزنامه او ادبی بود همیشه در نشر اشعار سود مند و افکار برجسته شعرای معاصر میکوشید و اکثر اوقات آثار اساتید سخن را مورد استقبال آنان قرار میداد . در اول فروردین ۱۳۱۷ مجددا روزنامه را بصورت فکاهی در آورده و بر آن شد که نکات اخلاقی را با زبان شیرین تری گوشزد عامه نماید . تقریبا مدت دو سال هم بدین ترتیب روزنامه را منتشر نمود تا اواخر سال ۱۳۱۸ در حالیکه روزنامه را بدست یگانه فرزند خود سپرد دار فانی را وداع گفت.

بطور کلی میتوان گفت وجود این مرد جامع صفات حمیده و اخلاق پسندیده بود . بوسیله زبان خوش و خوی دلپذیری که داشت با هر کسی بفراخور حال خود سلوک می کرد و او را فریفته برفتار و گفتار خویش مینمود . مرحوم حسین توفیق بسیار حلیم و صبور بود و هر گونه پیش آمدی را با خونسردی تلقی میکرد خیلی کم اتفاق می افتاد که در سر موضوعی عصبانی شود. مرحوم توفیق بسئله ازدواج اهمیت زیاد می داد و اغلب جوانان را بزن گرفتن تشویق و تحریص مینمود • موضوع ازدواج را در بیشتر اشعار خود نیز گوشزد نموده است از قبیل : خوشا کسی که درین روزگار زن دارد . یا ای برادر زن بگیر – هر کس که زن ندارد – پیرهن آن ندارد . یا دلم میخاد زن بگیرم پول ندارم . »

همانطور که قبلا یاد آور شدیم پس از فوت حسین توفیق امتیاز روزنامه به فرزندش (محمد علی توفیق) واگذار گردید و از آخر سال ۱۳۱۸ تاحین تحریر این قسمت روزنامه توفیق به دیری فرزند آنمرحوم بطور فکاهی و کاریکاتوری منتشر می گرد مدتی هم سر دبیری روزنامه بعهده آقای ( یوسف خسرو پور ) و مدیر داخلی آن آقای ( ابو القاسم حالت ) بوده است.