هفته نامه امید 

شماره اول سال اول روزنامه امید درشش صفحه بقطع بزرک که صفحه اول وششم آن مخصوص کاریکاتور است؛ بصاحب امتیازی و موسی (اتحاد) و مدیر مسئولی ( ابوالقاسم اردلان ) در مطبعه سربی ( تمدن ) در تاریخ شنبه ۱۷ اسفند ۱۳۰۸ شمسی چاپ و در طهران منتشر شده است . امید روزنامه هفتگی بوده و روزهای شنبه منتشر میشده و آبونه آن بدین قسم معین گردیده است: آبونمان یکساله داخله ۵۰ قرآن شش ماهه ۲۵ قرآن ، خارجه یک لیره ونیم لیره قیمت تک نمره ۸ شاهی قیمت اعلانات با دفتر اداره است . محل اداره: در ابتدا اداره روزنامه ایران و بعدا تغییر کرده است .

امید در ضمن یک سطر که در زیر عنوان آن نوشته شده بدین طریق معرفی شده است : « جریده ایست سیاسی فکاهی، کاریکاتوری . »

سر مقاله شماره اول تحت عنوان ( اظهار مرام ) بدیقم نوشته شده است : جراید اروپا بر دو قسم است جدی و کاریکاتوری که در شرق آنرا فکاهی میگویند جراید جدی چون مندر جانشان از روی عقیده است بایستی دارای مدارک و مستندات باشد و هرگاه یکی تعرضی کردند مورد تعقیب مقامات قانونی میشوند ولی جراید فکاهی چون شوخی است هیچ کس از آنها رنجش پیدا نمیکند ، مدیر آنها پای هیچ میز محاکمه حاضر نمیشوند و بالجمله فرانت آنها برای سیاستمداران ولو نسبت بآنها تعریضی داشته باشد اسباب تفریح است معروف است پوانکاره آن رجل بزرک مملکت فرانسه سالن پذیرائی خود را بیک کلکسیون زینت داده است . این کلکسیون عبارت از کاریکاتورهائیست که جراید فکاهی فرانسه از او منتشر ساخته اند. در شرق و ایران مخصوصا افکار هنوز آشنا بطرز نگارشات جراید فکاهی نشده اند، جراید فکاهی با همه کس و با هر چیز شوخی .میکنند هر عیب و نقصی را که در مسائل اجتماعی و سیاسی احساس کنند آنرا مجسم میسازند. این نکته مورد توجه است که مندرجات جراید فکاهی ایران تا بحال تقریبا جدی بوده و با هر کس طرف بودند ضدیت و با هر کس دوست بودند جدا حمایت میکردند در صورتیکه روزنامه فکاهی باید غیر از این باشد حقایق را بطور سربسته و تعریض بگوید بدون اینکه نسبت بیک شخص با دسته هتاکی کند.

پس از آنکه از مدیریت روزنامه مهم ایران بعلل مزاجی مستعفی شدم بعضی از رفقا اصرار در تاسیس شرکتی میگردند که من هم در آن عضویت داشته باشم ولی مطالعات من مرا معتقد کرده بود که هنوز موسم یک چنین اعتمادهای متقابلی نیست. در روزهای اولی که صحبت شرکت مطبوعات میشد مقرر گردید که هر کدام از رفقا امتیاز جدیدی بگیرند، در تحت این تأثیر منهم امتیاز (امید فکاهی) را گرفتم . پس از اینکه برای من یقین حاصل شد که شرکت عملی نیست و از طرف دیگر انتشار یک چنین روزنامه که یقین دارم مورد رغبت عمومی خواهد بود بدلایلی لزوم داشت تصمیم بانتشار آن گرفته شد و چون اداره کردن مندرجات یک روزنامه فکاهی از قدرت من خارج بود مدیریت آن را بآقای ابوالقاسم خان اردلان تفویض نمودم آقای اردلان شخصا طرف اعتماد کامل من واخلاقا بسیار نجیب و دارای شرافت و هنوز در سیاست هیچگونه آلایشی پیدا نکرده است؛ نه با کسی دوستی دارد نه دشمنی ، امیدوارم با اطلاع بروحیات او از عهده این وظیفه سنگینی که بایشان محول میکنم در مقابل وطن وملت و تاریخ براید . جمعه ۱۶ اسفند ۱۳۰۸»

از مقاله مذکور تا اندازه بعلت انتشار وسبک مندرجات روزنامه امید پی برده میشود و معلوم میگردد اصولا تاسیس روزنامه امید بعنوان فکاهی بوده است و بهمین مناسبت صفحه اول و ششم شماره اول منحصرا بدرج کاریکاتور اختصاص داده شده ، کاریکاتور صفحه اول عبارت از (لیره پهلوی) است که بصورت سربازی درآمده و با نیزه به (لیره انگلیسی) حمله میکند . در بالای کاریکاتور اسم روزنامه (امید) با خط نسخ و در زیر آن جمله ( جریده سیاسی ؛ فکاهی، کاریکاتور ) درج است . کاریکاتور صف ۶ صورت کنفرانس بحری لندن میباشد که مربوط بوقایع روز است.

مندرجات شماره اول، پس از درج مقاله افتتاحی بعنوان ( اظهار مرام ) عبارت است از مقاله در باره روزنامه تویسی ، مقاله بعنوان ( نصیحت هم آمد و نیامد دارد ) بقلم مطیع الدوله حجازی ؛ اشعاری بعنوان ( ترک اشیاء تجملی ) اثرطبع روحانی و نیز چند مقاله و اشعار دیگری در آن درج است ، شماره دوم امید در تاریخ ۲۴ اسفند از طبع خارج شده و مطالب آن نظیر شماره اول است، از شماره ششم کتاب ( دو سیه نمره یک پلیس معروف امریکانات پنگر تون ترجمه عطاء الله دیهیمی ) بعنوان پاورقی چاپ شده است

در شماره ۵۲ اعضاء و نویسندگان روزنامه امید بدینقسم معرفی شده وضمنایک عکس دسته جمعی نیز از آنها چاپ گردیده است : مسیواریس مدیر مطبعه تمدن ( روزنامه در این مطبعه چاپ شده است) آقای صادقی نویسنده رضای شاهد کفاش شاعر ، احمد سروری شاعر ؛ روحانی شاعر، اتحاد صاحب امتیاز ، ارژنگی رسام انصاری نویسنده ، نجاتی شاعر ؛ شکیبی نویسنده، اردلان مدیر مسئول، پارسا دفتردار ، عباس نعمت گراور ساز حریری نقاش لازم است یاد آور شویم که پس از نشر چند شماره قسمت کاریکاتور از روزنامه حذف شده و بعوض آن تصاویر کوچکی در بین صفحات چاپ شده است . سال اول امید با انتشار شماره ۵۲ خاتمه یافته ولی برای اینکه آغاز سال دوم با اول فروردین یکی باشد شماره ۵۳ را نیز بحساب سال اول گذاشته شده و بنابر این سال دوم از شماره ۵۴ شروع شده است. شماره اول سال سوم روز اول فروردین ۱۳۱۱ شمسی چاپ و منتشر گردیده و خلاصه اینکه در دوره اول روزنامه امید مدت شش سال و نیم انتشار یافت و گرفتار سخت گیر بهای اداره سیاسی شهربانی گردید و لذا از نشر آن خودداری شد . پس از مدتی دو مرتبه شروع بانتشار گذاشت و این بار نیز مدت ۹ ماه منتشر گردید و مجددا در محلق تعطیل فرورفت تا اینکه دوره سوم آن ، پس از قضایا وحوادث شهریور ۱۳۲۰ شمسی شروع گشت .

اولین شماره امید که پس از وقایع شهریور منتشر گردیده در تاریخ چهار شنبه هفدهم دیماه ۱۳۲۰ است که در هشت صفحه بقطع متوسط و با چاپ سربی طبع و توزیع شده. در این نوبت صاحب امتیاز ( اتحاد ) ومدیر ( دکتر شکیبی ) و سردبیری (ن_تهامی) معرفی گردیده روزنامه دارای سرلوحه ایست که در آن فرشته آزادی نیزه بزرگی بدست گرفته و اهریمن ظلم و استبداد را بزیر پا لگد کوب میکند و نیزه را بیشت او فرو میبرد. در پشت سر فرشته خورشید عدالت تابان و جهانیان را از تو نور خود روشن مینماید . این شماره روزنامه یعنی شماره اول دوره جدید آن عبارت از شماره ۳۷۲ سال دوازدهم روزنامه است . در این دوره نیز روزنامه دارای کاریکاتور و تصاویری است که منجمله کاریکاتور شماره اول بدین قرار میباشد که مختاری رئیسی سابق کل شهربانی در وسط قبرستانی ایستاده و بیک دست خنجر خون آلود و از انگشتان دست دیگر او خون جاری است . در زیر پاهای مختاری کله های انسان گذاشته شده و کلاه دکتر ارانی از همه بزرگتر و واضح تر ترسیم شده (این کاریکاتور اشاره بقضایای زندانی نمودن دکتر ارانی و دیگران | ست بجرم توطئه بلشویکی) در همین شماره تصاویر (سردار اسعد) و ( نصرت الدوله در سمنان ) و فرخی مدیر طوفان ) و ( سید حسن مدرس هنگام نماز ) و (ارباب کیخسرو) دیده میشود . در بالای کاریکاتور مذکور این شعر فردوسی بعنوان بیان حال مختاری چاپ گردیده :

برید و درید و شکست و به بست

یلان را سرو سینه و پاو دست

در همین شماره اول دوره جدید شرحى بقلم ( سید کاظم اتحاد ( مدیر روز نامه تحت عنوان ( طلیعه (امید) نوشته شده که چون بتاریخچه روزنامه کمک مینماید بنقل عین آن مبادرت مینمائیم:

طلیعه امید شکر خدا برا که با فرصت داد برای بارسوم روزنامه امید را منتشر سازیم ؛ علت انتشار یک روزنامه سیاسی فکاهی از طرف من که دو دفعه مدیر روزنامه مهم پایتخت بوده ام احتراز از شرکت در اوضاعی بود که روز ۲۰ شهریور ماه۳۲۰ خاتمه پیدا کرد. در عین حال توانستم از تمایل قلبی و وجدانی که نسبت بحرفه روزنامه نگاری خود داشتم خودداری کنم . تصمیم گرفتم روزنامه مکاهی امید را منتشر سازم تا مجبورم نازند بر خلاف مصالح این ملت و افکار عمومی را اغفال نمایم . همینطور هم شد ؛ شش سال و نیم یکدفعه و ۹ ماه دفعه دیگر بادامه انتشار این روزنامه که حقیقتا مدرسه برای اصلاح اخلاق جامعه بود مفتخر بودم . تحمل مرارت ها نگرانیهای متمادی، زحمات طاقت فرسا را در ادامه باین خدمت لازم دانستم . در مقابل هر نوع تهدید و مزاحمت پایداری کرده مسرور بودم از اینکه سبک نگارش و اشعار و مطالب و کاریکاتورهای این روزنامه مورد پسند طبقات و مخصوصا عوام از آن استفاده مینمایند . متاسفانه توسیع نفوذ روز افزون سابق و فشار تحمل فرسای شهربانی سابق و مامورین سانسور آن مجال ادامه این خدمت کوچک را که در مقابل جامعه بگردن گرفته بودم از من سلب نموده دست سیاهی که گلوی آزادی را فشار میداد این صدای ملی را در دو دفعه خفه ساخت • صور تا چون روز نامه امید طرف توجه عمومی بود و تقصیری نداشت توقیف نگردید ولی هر دو دفعه که می خواستند دیگر روزنامه ما منتشر نشود از پس دادن اخباری که برای ملاحظه سانسور فرستاده میشد خودداری کردند و بالنتیجه روزنامه نتوانست منتشر شود خدای را سپاس گزاریم که آندوره شوم سپری شد و خورشید آزادی آسمان طالع این ملت کهن سال درخشیدن گرفت و قلب افسرده و مایوس مرا روشن کرد دیگر کسی نمی تواند مندرجات این روزنامه را بر خلاف ظاهر آ ن تعبیر کند زیرا احتیاجی بدوروئی باقی نمانده و هیچ چشم بیگانه نمیتواند اخبار روز نامه را خوب و بد بمیل خود تفسیر نماید.»

این دفعه نیز روزنامه مدتی منتشر میشد و بعد تعطیل گردید . در خاتمه لازم است از یک روزنامه امید دیگری که پس از شهریور منتشر شده و ما از آن در ذیل این کتاب گفتگو خواهیم ،کرد نام ببریم این روزنامه بصاحب امتیازی ابوالقاسم امینی ؛ پسر فخرالدوله ؛ و مدیری نصر الله فلفی، استاد دانشگاه ، در طهران تاسیس شده و مدتی با سبک بسیار مطلوب و مطالب مفیدی انتشار یافته . اکنون این روز نامی نیز مدتی است تعطیل شده است. آبونمان روزنامه امید در دوره اول یکاله داخله ۵۰ قران ، شش ماهه ۲۵ قرآن ؛ خارجه یک لیر . و نیم لیر تک نمره هشت شاهی، در دورهها بعد سالیانه ۶۰ ریال ، ششماهه ۴۰ ریال تک ن مره یک ریال . روزنامه امید تنها روزنامه فکاهی است که برای مدتی هفته یکبار مرتبا انتشار یافته است .