روزنامه اطلاعات

روزنامه اطلاعات بصاحب امتیازی و مدیر مستولی ( عباس مسعودی ) در تهران تأسیس و شماره اول آن عصر یکشنبه ۱۹ تیرماه ۱۳۰۵ شمسی مطابق ۳۰ ذیحجه ۱۳۴۴ قمرى روى بک ورق بزرک که در مطبعه سربی (روشنائی) چاپ شده؛ منتشر شده است. در بدو تأسیس اطلاعات بوسیله ( مرکز اطلاعات ایران ) که مؤسسه‌ای برای نشر مطبوعات فارسی در تهران بوده و آقای عباس مسعودی نیز در آن عضویت داشته نشر می‌شده و در شماره اول هم این موضوع تصریح شده یعنی در زیر اسم صاحب امتیاز و مدیر نوشته شده: « ناشر: مرکز اطلاعات ایران »

روزنامه اطلاعات یکی از روزنامه‌های کثیرا لانتشار و متنوع و مفید ایران است و کمتر روزنامه بغیر از چند روزنامه دولتی که در زمان ناصرالدین شاه منتشر می‌شده؛ از قبیل وقایع اتفاقیه؛ اطلاع؛ ایران؛ تاکنون مانند اطلاعات بدون وقفه وتعطیل انتشار یافته است. روش ملایم و سبک متین اطلاعات سبب گردیده که از بدو تأسیس تاکنون ( شهریور ۱۳۲۰ شمسی ) فقط یکبار؛ بعد از وقایع ۱۷ آذر ۱۳۲۱ برای مدت چهل و سه روز توقیف و باز مجدداً منتشر گردد توقیف جراید نیز در این موقع بعلت پیش آمد وقایع ۱۷ آذر طهران بود و تمام جراید طهران از انتشار ممنوع گردیده و منحصراً یک روزنامه از طرف دولت منتشر می‌شد.

چون پیش آمد و وقایع هفده آذر در تاریخ مطبوعات ایران اهمیت بسزائی دارد لذا قبلاً بشرح آن پرداخته؛ سپس بقیه مطالب راجع بروزنامه اطلاعات را شرح می‌دهیم.

تعطیل چهل و سه روزه اطلاعات و ارتباط آن با وقایع هفده آذر

در روز سه شنبه ۱۷ آذر ۱۳۲۱ شمسی در نتیجه نارضایتی مردم از کابینه آقای قوام السلطنه واختلافاتیکه بین شاه و نخست وزیر وقت آقای احمد قوام (قوام السلطنه) موجود بود، انقلابی در تهران پدید آمد که در تاریخ مشهور بانقلاب ۱۷ آذر گردید.

در این روز که ابتدا عده از دانشجویان دانشکده حقوق در مجلس شورایملی مجتمع گشته سپس عده زیادی از مردم و آشوب طلبان بآنان پیوسته؛ جمعی از نمایندگان مجلس که در بین آن‌ها آقای عباس مسعودی، مدیر روزنامه اطلاعات؛ نیز وجود داشت؛ مضروب ومجروح گشتند، مغازه‌های خیابان اسلامبول غارت و‌اشیاء آن‌ها بیغما رفت؛ درخانه نخست وزیر را آتش زدند و نزدیک بود خود او را نیز بقتل برسانند، خلاصه اینکه اگر اقدامات جدی ارتش و حکومت نظامی نمی‌بود یقیناً جمع زیادی مقتول و تا مدتی شهر تهران در حال انقلاب بود.

من جمله از اشخاصیکه در این واقعه صدمه فراوان دیدند، مدیر روزنامه اطلاعات و کارمندان این روزنامه بودند؛ خود آقای عباس مسعودی، مدیر اطلاعات، در مقاله که پس از چهل و سه روز در روزنامه تحت عنوان ( بازداشت شدگان اطلاعات ) نوشته شرح ما جرى را اینطور ضبط کرده است: حرف الف بعده الطاء اطلاعات روز د در این چهل و سه روز که روزنامه ما تعطیل بود گذشته از ضرر و خسارت فوق العاده که در نتیجه توقیف ناروای اطلاعات بینگاه ما وارد آمد حوادث غم انگیزی بر من و خانواده ام و کارمندان روزنامه اطلاعات گذشت که با وجود تاثر و تاسف فراموش نشدنی که از آن دارم مصمم بودم چیزی از آن برزبان فرانم سه شنبه ۱۷ آذر هنگامیکه بقصد آرام کردن مردم و ابلاغ پیام شاهانه و بتصور اینکه با جمعی افراد بیغرضی سروکار دارم وارد صحن بهارستان شدم بتحریک چند آن که از ذکر نام آنها خودداری میکنم گروهی از اجامر واوباش بمن حمله نمودند آنچه بر من در این لحظه و در این ساعت هولناک گذشت خود داستان مفصلی است که مختصری از آن را در مقاله دیگر برای شما حکایت خواهم کرد و فعلا از آن میگذریم . با تنی خسته و کوفته در حالیکه غرق اندوه و تاثر از این پیش آمد بودم بخانه رفته و در بستر بیماری افتادم دانم ساعت ۱۰ روز پنجشنبه ۱۹ آذر آگاه شدم که مامورین شهربانی دو برا در من و چند تن از کارمندان اطلاعات را دستگیر نموده و در شهربانی بازداشت کرد . اند من ابتدا نمیتوانستم این خبر را باور کنم و سخت برآشفتم برادران من و کارمندان اطلاعات چه گناهی کردهاند جرم آنها چیست آیا حقیقت دارد طولی نکشید که مطلب روشن شد و معلوم گردید مرا که بیش از همه از وقایع ۱۷ آذر صدم، و آسیب دیده ام متهم نموده اند که در جریان این وقایع دست داشته و محرک و مسبب این بلو ا و غارت بوده ام . چه عللی داشت که این نسبت را بمن دادند میدانم و نمی . فقط این نکته را بخوانندگان محترم اطمینان میدهم که خودشان هم می دانستند که دروغ میگویند و این نسبتها بمن و خانواده ام نمی چسبد بهر حال وقتی خبر گرفتاری برادران و کسانم را شنیدم با تلفن بآقای سپهبد احمدی فرماندار نظامی وقت و آقای سرتیپ اعتماد مقدم رئیس کل شهربانی اطلاع دادم که اگر سوء ظنی نسبت بمن و کسانم یا کارمندان روزنامه دارند از هر حیث برای باز جوئی و تحقیقات حاضریم و حتی اگر بخواهید از خود من هم بازجوئی کنید با این که قانون مرا مصوت نموده حاضرم برضایت خاطر هر کجا بگوئید حاضر شوم تا حقیقت روشن شود و اگر از کارمندان و کسان من اشخاصی را باز میخواهید و دسترس ندارید اطلاع دهید خودم آنها را تسلیم خواهم نمود . همین کار را کار را هم کردم و اشخاصی را که میخواستند و اطلاع میدادند میفرستادم. در این موقع هریک از دوستان و آشنایان که بعیادت من می آمدند شمه از شایعات خارج را برآیم حکایت میکردند یکی می گفت انتشار دارد مخبر اطلاعات در راس غارتگران خانه نخست وزیر را چاپیده است دیگری میگفت میگویند مسعودی فلانه در چک بانک از ( منظور شاه است. مولف ) گرفته و حتی بعضی ادعا کرده بودند که شماره آنرا هم میدانند و بانک -۲۰۴ملی هم تصدیق کرده است.

شایعه بی اساس سلب مصونیت و گفتگو از زندان و مجازات و تبعید و همه چیز میشد ؛ خلاصه آنچه تصور و پندار آدمی ممکن است خلق و ایجاد کند راجع بمن و چگونکی دخالت من در بلوا گفته بودند همه را با برد باری وصبر و حوصله تحمل میکردم زیرا چیزی که پیوسته مرا تسلی میداد و در برابر مصائب و سختی پایدارم میساخت اول لطف خداوندی و دوم اعتماد بغلبه حق و حقیقت بود….. ده روز تمام گذشت و از آنها تحقیقات نکردند پس از چندی تحقیقات خاتمه یافت و بی گناهی آنها مسلم شد ..ع. مسعودی »

این بود قسمتی از مقاله آقای مسعودی در باره گرفتاری ایشان در واقه ۱۷ آذر.

چنانچه در سابق نوشتیم مدت چهل و سه روز روزنامه اطلاعات توقیف شد و علت توقیف هم نوشتن سرمقاله روزنامه شماره ۵۰۷۶ سال هفدهم مورخ دوشنبه شانزدهم آذر ۱۳۲۱ تحت عنوان ( انتقاد از رویه دولت ) بود سرمقاله مذکور بدینقسم شروع میشود: « آقای قوام میخواهند مقام خود را حفظ کنند و تا آخرین لحظه کاخ ابیض را ترک نگویند، بسیار خوب، بر این نظر ایشان ایرادی نیست اما روشی که برای حفظ مقام و موقعیت خود پیش گرفته اند با مقتضیات امروز بهیچ وجه وفق نمیدهد و حتی نمیتوان گفت کاملا بلا تاثیر و بی ثمر است ۲۰۰۰ خلاصه این مقاله انتقاد شدید از طرز حکومت و زمامداری شخص قوام السلطنه نخست وزیر وقت است و روزنامه اطلاعات برخلاف سبک معمول و همیشگی خود در این مقانه شدت از عمل دولت و رئیس آن انتقاد کرده و مقاله را با جملات زیر خاتمه داد. « ما که اکنون خواه و نا خواه در عرصه سیاست وارد شده و قلم در دست گرفته ایم میدانیم کار ما مبارزه است و البته آن ها که دلیل ندارند و با منطق آشنایی ندارند و بالاخره از هر جهت ضعیفند فحش و دشنام میدهند ولی آیا کسی را سراغ دارید که در عرصه مبارزات اجتماعی و سیاسی وارد شود و هدف تیر تهمت وملامت و فحش قرار نگیرد . ولی آنکس که بوجدان و شرف و ایمان خود متکی است از اینها باک ندارد و از راه خود باز نمیگردد و ما هم راه و روش خود را بتوفیق خداوند ادامه خواهیم و یقین داریم حقیقت هیچ وقت در پرده نمانده و آشکار میگردد »

روزنامه اطلاعات پس از چهل و سه روز تعطیل مجددا در تاریخ چهارشنبه ۳۰ دیماه ۱۳۲۱ شمسی با همان قطع وسبک سابق خود شروع بانتشار نمود و جزواقعه حریق اداره آن روزنامه که بعدا بشرح آن خواهیم پرداخت حادثه دیگری برای آن پیش نیامده و مرتبا تا این تاریخ همه روزه عصرها منتشر شده است در واقعه حریق نیز انتشار روزنامه دو چار وقفه نگردید و در همان روز حریق هم روزنامه در مطبع دیگری چاپ و انتشار یافت.

سرمقاله روزنامه که تحت عنوان (پس از چهل و سه روز) بعد از تعطیل مدت مذکور نوشته شده؛ بدین قسم شروع میگردد : > حادثه ناگوار ۱۷ آذر موجب تغییرات و تحولات تازه در کشور ما گردید؛ این پیش آمد باعث واقعه تاسف آور تعطیل و توقیف کلیه جراید و مطبوعات در مرکز و منجر بآوردن مواد اصلاحی قانون مطبوعات با قید دو فوریت بمجلس گردید و در نتیجه مدت چهل و سه روز روز نامه اطلاعات منتشر نگردید. تعطیل و توقیف کلیه مطبوعات و جراید یک عملى بود که نه تنها در این کشور بلکه در هیچ کجای دنیا سابقه نداشت و از هر جهت که فکر کنیم این کار بر خلاف قانون و منطق صورت گرفت..»

بطور خلاصه چون دولت پی برده بود که روزهای ۱۷ یا ۱۸ آذر انقلابی در تهران روی خواهد داد؛ از این جهت ظهر روز سه شنبه ابلاغی مبنی بر توقیف عموم جراید صادر کرد و بدین ترتیب از نشر کلیه جراید جلوگیری نمود . فقط یک روز نامه از طرف دولت مشتمل بر اخبار کشور و حوادت جهان انتشار می یافت .

برگردیم بذکر سایر خصوصیات روزنامه اطلاعات . سابقا یادآور شدیم که در بدو تأسیس صاحب امتیاز و مدیر مسئول روزنامه اطلاعات آقای مسعودی ولی ناشر روزنامه اداره مرکز اطلاعات ایران است.

در سرمقاله شماره اول اطلاعات تحت عنوان ( مرکز اطلاعات و نظریات آن ) توضیحاتی در این قسمت داده شده که بعضی از عبارات آن این است : « شاید هنوز عده کثیری از افراد اهالی تهران و بخصوص نقاط دوردست مملکت یافت شوند که اساسا اسم مرکز اطلاعات را نشنیده و یا اگر شنیده اند درصدد برنیامده باشند که از کار و طرز جریان و تشکیلات آن مطلع شده و در نتیجه بدانند که این اداره کار کارش چه و منظور و مقصودش چه و خاصیت آن چیست ؟ ۰۰۰ این اداره در ماه اسد ۱۳۰۲ که تا کنون سه سال کامل است تاسیس گردیده و در قدم اول مبادرت به جمع آوری و تمرکز اخبار نقاط داخلی مملکت و اطلاعات خارجی نمود و در این مدت توانسته است خدمات خود را بعالم مطبوعات انجام دهد . ما انتظار داشتیم که این مرکز هم مثل آژانس اناطولی مرکز نشر اخبار بشود و باب مخابرات را با عالم مفتوح نماید ولی این موفقیت حاصل نشد ولی باز نباید مایوس شد ، کارکنان این اداره در دومین قدم برای پیشرفت و توسعه موسسه اطلاعات باتکاء توجه و علاقه عموم هموطنان مبادرت بنشر روزنامه بنام ( اطلاعات ) خواهند کرد . در حقیقت این روزنامه وسیله ایست برای استقبال و جلب توجه عامه نسبت باین موسسه که شاید بتواند قدری سریعتر داخل مراحل ترقی و تکامل گردد این روزنامه بطور مرتب و یومیه انتشار خواهد یافت و حاوی اخبار و حوادث کلیه نقاط ایران و تفصیل پاره حوادث دنیا و اخبار خارجه و بعضی مطالب سودمند می باشد .»

در حقیقت همان قسم که در مقاله افتتاحی مذکور نوشته شده اطلاعات یک روزنامه یومیه خبریست که بیشتر اخبار ایران و سایر کشورهای جهان و اخبار مجلس شورای ملى بتفصیل در آن درج است .

در شماره اول پس از درج مقاله افتتاحی ( جریان افتتاح مجلس شورایمان ) و نیز متن نطق افتتاحی ششمین دوره تقنینه که بوسیله اعلیحضرت رضا شاه فقید ابرا د گردیده؛ چاپ شده است . نطق افتتاحیه مذکور بدین قسم شروع میگردد : « با نہایت مسرت اولین مجلس شورایملی زمان سلطنت خود را که ششمین دوره تقنینیه است ..» بقیه مندرجات این شماره مربوط بجریان اولین جلسه دوره ششم مجلس میباشد. طبق اخطاری که در همین شماره چاپ گردیده ؛ روزنامه اطلاعات پس از نشر شماره اول برای مدتی تعطیل و بعد مجددا بطور یومیه منتشر شده است . این تعطیل موقتی بمنظور تهیه مقدمات و تنظیم کارهای مربوط بروزنامه بوده از این رو شماره دوم اطلاعات در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۰۵ شمسی مطابق دوم شهر صفر ۱۳۴۵ قمری و شماره سوم در موقع خود یعنی روز بعد ( ۲۰ مرداد ) انتشار یافته . از شماره دوم بعنوان علامت مخصوص فرشته ای که بوقی در مقابل دهان گرفته در مجاور اسم روز نامه (اطلاعات ) چاپ شده است.

اهمیت روزنامه اطلاعات

همانطور که در خلال سطور گذشته اشاره کردیم روزنامه اطلاعات اولا بعلت بیطرفی که نوعا در قضایا و حوادث پیش گرفته و ثانیا انتشار مرتب آن که همه روزه عصرها منتشر شده، خوانندگان زیادی در ایران دارد و حتی چند سال قبل از وقایع شهریور ۳۲۰ تنها روزنامه بود که مورد توجه طبقات مختلف قرار گرفته و کمتر کسی بود که روزنامه بخواند و اطلاعات خریداری نکند با مشترک نباشد بدین معنی که برای اطلاع از اوضاک کشور روزنامه دیگری برای جانشینی آن وجود نداشت از این جهت مدت چند سال اطلاعات در هشت تا دوازده صفحه بقطع بزرک منتشر میشد و طبق آماری که بطور تحقیق ضبط شده در سال ۱۳۱۷ شمسی اطلاعات هر نویت در ۱۱۵۰۰ نسخه منتشر میشد و عده اعضا و کارمندان آن ۶۲ تن بوده اند.

پس از قضای شهریور و تشکیل احزاب و دسته جات مختلف که هر کدام روز نامه ای بعنوان ارگان منتشر ساخته باز روزنامه اطلاعات همان موقعیت سابق خود را حفظ نمود گرچه از تعداد شماره‌های آن کاسته گشت ولی باز یکی از روزنامه های مهم و مفید کشور بشمار میرفت . رویهمرفته پشت کار و جدیت آقایان مسعودی ها و و دستگاه چاپ وسیع اداره روزنامه اطلاعات ، متجاوز از پانزده سال روز نامه اطلاعات را یکی از روزنامههای بی رقیب و آبرومند ایران قرار داده است.

مندرجات اطلاعات علاوه بر اخبار داخله وخارجه بطور تفصیل و اخبار مجلس شور ایملی ، عبارت از مقالات و ترجمه های سودمند و مفیدیست که اغلب بقلم نویسند کان فاضل و دانشمند و مترجمین زبردست تهیه و تنظیم شده است . قسمت عمده اعلانات دولتی و غیر دولتی در این روزنامه چاپ میشده و چون اطلاعات بتعدا د کافی نمایندگان و مخبرین در شهرستانها دارد همیشه تازه ترین و مفصل ترین اخبار و حوادث ولایات، حتی در شهرهای درجه سوم و چهارم در آن چاپ شده است اداره اطلاعات علاوه بر نشر روزنامه ، یک مجله هفتگی بنام ) اطلاعات هفتگی ( و روزنامه ای بزبان فرانسه باسم ( ژورنال دو طهران ( منتشر میساخته است . روی همین نشر به ها و کتابهای سودمند دیگری که اداره مذکور در مدت بیست سال منتشر ساخته آقایان مسعودی ها شهرت و نفوذ فوق العاده در ایران و خارج پیدا کرده و چنانچه بعدا در شرح حال عباس مسعودی، مدیر اطلاعات، یادآور خواهیم شد؛ خوانواده مسعودی ؛ از خاندانهای بزرگ ایران بشمار رفته و آقایان مسعودی ها هر کدام چندین دوره از طهران و دماند بنمایندگی مجلس شورایملی انتخاب گردیده اند استقبالی که از آقای مسعودی جب اس پس از مراجعت از آمریکا در سال ۱۳۲۶ شمسی بعمل آمد نمونه بارزی از نفوذ آقایان مسعودیها بود . لازم است یاد آور شویم که امتیاز روزنامه اطلاعات بمدیری عباس مسعودی ( در ۱۵ تیر ماه ۱۳۰۰ از تصویب شورایعالی معارف گذشته و روزنامه در ۱۹ ماه مذکور منتشر شده است و این خود حکایت از پشتکار وجدیت فوق العاده مدیر روزنامه مینماید.

در آغاز تاسیس محل اداره اطلاعات: طهران ؛ خیابان لاله زار کوچه وثوق نظام وقیمت اشتراک بدین طریق معین شده است : طهران یکساله ۵۰ ریال ششماهه ۳۰ ریال ، سه ماهه ۱۵ ریال ۰ ولایات یکساله ۶۰ ششماهه ۳۵ سه ماهه ۱۸ ریال . خارجه باضافه قیمت بست . تک نسخه چهار شاهی . پس از توسعه اداره؛ محل روزنامه بخیابان خیام (جلیل آباد سابق) منتقل گشته ووجه اشتراک نیز بسالی چهارصد ریال و تک شماره بدو ریال ترقی کرده است .

شرح حال آقای عباس مسعودی

نام برده علاوه بر مدیری روزنامه اطلاعات چندین دوره نمایندگی مجلس شورای ملی را دارا بوده و مردم پایتخت او را بنمایندگی انتخاب نموده و در مجلس از نمایند گان مبرز و فعال بشمار میرفته است. روز نامه آینده ایران مورخ آبان ۱۳۱۰ شمسی درباره ایشان مینویسد: «میرزا عباس خان مسعودی مدیر و موسس روز نامه اطلاعات و مجله اطاق تجارت از جوانان برجسته و پاکدامن است که در ظرف شش سال نامه نگاری طرف توجه جامعه واقع شده و روزنامه بو میه عصر اطلاعات را توانسته است بمنتهی درجه ترقی برساند آقای مسعودی برای حفظ منافع تو ده و اصلاحات اجتماعی و بیداری نسوان قدمهای بلندی برداشته و من جمله تشکیل کنگره مطبوعات است .»

آقای مسعودی در سالهای اخیر مسافرت هایی باروپا و آمریکا کرده و بعلت طولانی بودن این مسافرتها توانسته است بخو بی به عادات و روحیه و طرز تفکر اروپائیان و امریکا تیان پی برده و در نتیجه نزدیکی با سیاست مداران فعلی جوان بخوبی از نظریات آنان در باره کشور خویش واقف گردد و لذا پس از مراجعت ؛ هر نوبت ، مقالات مفصل و گرانبهائی در باره اوضاع اروپا و امریکا و اخلاق مردمان آن سامان برشته تحریر در آورده و در صفحات روزنامه بچاپ رسانیده است . مقالات مذکور حکایت از کمال اطلاع او از وضع جهان مینماید . سفر اخیر آقای مسعودی بامریکا در سنوات ۲۵ و ۱۳۲۶ شمسی و متجاوز از یکسال در امریکا متوقف بوده پس از انتخاب بنمایندگی دوره پانزدهم میهن خود بازگشت و در مراجعت استقبال شایانی از وی بعمل آمد که حکایت از قدردانی ملت ایران از زحمات وی مینمود