روزنامه فریاد

روزنامه فریاد در شهر ارومیه (رضائیه) تأسیس و شماره اول آن در تاریخ چهارشنبه ۲۱ محرم الحرام ۱۳۲۵ قمری مطابق ۲۱ فیورال ۱۹۰۷ میلادی، در چهار صفحه بقطع متوسط وزیری در مطبعه سربی (ارومیه – مطبعه آمریکائیه) طبع و توزیع گردیده مدیر کل روزنامه (میرزا حبیب ارومیه) و منشی اداره: (میرزا محمود غنی‌زاده دیلمقانی) و ناظم اداره (میرزا عبدالعلی حریری دیلمقانی) معرفی شده. طرز انتشار روزنامه هفتگی بوده و روز‌های شنبه طبع و یک شنبه توزیع می‌شده عنوان مراسلات: ارومیه سرای حاج ابراهیم اداره فریاد بدل اشتراء (اینطور نوشته است) داخل شهر سالیانه ۱۲ قران ششماهه ۸ قران سایر ولایات بترتیب ۱۸ قران ویک تومان. روسیه چهار منات و دومنات و نیم. ترکیا ۵۰ غروش وسی غروش. اروپا ۱۲ فرانک وهشت فرانک. قیمت یک نسخه ۴ شاهی. بعد از سه نمره بدل آبونه دریافت می‌شود. اعلانات سطری با نزده شاهی در هر شماره این شعر در زیر اسم روزنامه چاپ شده است: (قد صرفت العمر فی قیل وقالیا جیبی قم فقد ضاق المجال.)

مقاله افتتاحی روزنامه که در آن شرح پیدایش روز نامه را ذکر کرده بدین قرار است: « نیایش – فریاد. رب اشرح لی صدری ویسر لی أمری واحلل عقده من لانی یفقهو قولی باک یزدانا بخشنده مهربانا. مدد مدد که جمله جهانرا توئی مدد فرمای کمترین بنده را بی‌استعانت قدرت بالغه‌ات در این فضای بی‌انتها چه یارای دم زدن است و ناتوان پرستنده را بی‌راهنمائی توفیقت در اولین دشت پهناور کجا قدرت قدم زدن. یارب یارب مدد که پیروان رفتند و همه در منزل مقصود آرمیدند و باقصی المرام رسیدند لیک ما را غول فطرتان این دشت و ابلیس منشأن این صحرا از راه بردند عنان اختیار وقوت و اقتدار مادی و معنوی ما را ارکف ر بوده دیرزمانی بکوه و دره و دشت سرسردی و آواره هر طرف دوانیدند. یارب یارب، هنگام سپیده دم است و فضا اندکی تاریک و این راه که پیش پایمان است پرباریک و ماهم که بدمیدن صور و غریدن شیپور سر از خواب برداشته‌ایم هنوز سراسیمه و مخمور باهمان پریشانی ره می‌سپاریم… » پس از این مقدمه تعریف ملک را نموده که ملک چیست و چه فایده دارد و اینکه در اروپا فرق مختلف یافت شود که هر کدام دارای مسلکی میباشد سپس مینوید پس اتخاذ مسلک در سابق در میان ما نبوده و یا اربین رفته و از اروپا با تراک سرایت کرده و از آنجا بمطبوعات ایران ولی فعلا جریده فارسی ایرانی ملکی جز طرفدار ترقی ملت و استقلال دولت بطور مشروطیت مسلک دیگری ندارد و ما هم نه سوسیالیست و نه نارشیست هستیم و بلکه طالب سعادت و ترقی ملت ایرانیم.

پوشیده چه داریم همینیم که هستیم در خاتمه سرمقاله از محقر بودن نامه پوزش طلبیده است. مقاله افتتاحی روزنامه تمام صفحه اول و دوم و نصف ستون‌های صفحه سوم را فرا گرفته و با مضای (م. ع). است. فریاد اولین روزنامه‌ایست که در شهر رضائیه انتشار یافته ولذا در شماره دوم تحت عنوان اعلان اینطور می‌نویسد:

چون وقت توریع شماره اول فریاد پاره از آقایان شهر در گرفتن آن اظهار اکراه فرموده و بعضی را هم چون تا حال روز نامه ندیده‌اند حیرت دست داده و ترسیده عقب کشیده بودند بنابر این نا چاریم این سطور را بنویسم شماره اول فریاد را از آنجائیکه اول انتشار و در ارومیه همچو نوبری بود لهذا در شهر بهریک از محترمین و آقایان یک نمره برسم اهدا و اتحاف تقدیم شده است و پس از ارسال شماره دوم اگر مایل باشتراک نیستند قیمت این دو شماره را ارسال داشته و باقا میرزا عبدالعلی دیلمقانی ناظم اداره اطلاع دهند که فرستاده نشود.

مندرجات روزنامه فریاد پس از درج سرمقاله، عبارت از مقالات مختلف از قبیل مقاله حسبحال که باین عنوان شروع می‌گردد:

«رفتند حاجیان و رسیدند بر حجازما در نخست مرحله مشغول خواب ناز»

و یا مقاله بانک علی یاسرمایه سعادت ایرانیان، سرمقاله شماره دوم فریاد تحت عنوان (احتیاجات ارومیه بسیار است – دیری است ارومیه دل شاد نداشتروز قیدالم خاطر آزاد نداشت. بسیار مرض‌های نهان داشت ولیبیچاره زبان نداشت فریاد نداشت) نوشته شده علاوه بر مقالات مذکور اخبار محلی ارومیه و سلماس و انجمن ولایتی مندرجات فریاد را تشکیل می‌دهد. شماره دوم فریاد در تاریخ غره صفر ۱۳۲۵ قمری منتشر شده است.

مرحوم تربیت در کتاب دانشمندان آذر با جان (صفحه ۴۱۲) پس از آنکه مینوید روز نامه هفتگی فریاد منتشر در رضائیه با چاپ سربی بمدیریت حبیب الله آقازاده در ۱۳۲۵، اضافه می‌کند که از روز نامه فریاد ۲۳ (بیست و سه شماره) نشر شده است. برون در کتاب مطبوعات و شعر فارسی (صفحه ۱۲۲) مینوید روزنامه هفتگی فریاد منتشر در ارومیه در سال ۱۳۲۵ قمری بمدیری میرزا محمود غنی‌زاده (مدیر روزنامه‌های شفق وبوقلمون) من شماره ۲۲ این روزنامه را که در تاریخ ۲۷ شعبان ۱۳۲۵ قمری منتشر شده در دست دارم.

از نوشته مرحوم تربیت معلوم می‌شود که شماره مذکور آخرین شماره نبوده و بلکه شماره ۲۳ آن نیز منتشر شده است. مرحوم کروی در کتاب تاریخ مشروطیت ایران (صفحه ۳۷۳) راجع به این روز نامه می‌نویسد: « یک روزنامه آبرومند دیگری بنام فریاد در همان زمان در ارومی نوشته می‌شد که دارنده آن میرزا حبیب اله آقازاده و نویسنده‌اش میرزا محمود غنی‌زاده بودند > حبیب الله آقازاده مدیر فریاد روزنامه ‌های فروردین و شاهین را نیز منتشر نموده است