روزنامه عراق عجم 

روزنامه عراق عجم به مدیری و نگارندگی (ادیب الممالک) در طهران تأسیس و در سال ۱۳۲۵ قمری منتشر شده است. شماره پنجم سال اول روزنامه در تاریخ سوم جمادی الاول ۱۳۲۰ قمری و شماره ۲۶ این سال در تاریخ پنجشنبه ۱۷ محرم ۱۳۲۶ قمری انتشار یافته است. عراق عجم روز نامه (آزاد هفتگی) معرفی شده و هر شماره آن در چهار یا هشت صفحه بقطع وزیری ۱۲ در ۶ و سه چهارم اینچ با چاپ سربی در (مطبعه شاهنشاهی) بطبع رسیده است. اداره روزنامه (دروازه دولاب جنب باغ میرزا علی قائم مقام) منزل مدیر و نگارنده روزنامه (ادیب الممالک) بوده. مکاتیبی که باداره میرسد اهم از اینکه درج شود یا نشود صاحبش حق استرداد ندارد. مکتوب بی‌امضا و تمبر از درج معذور است.

اینها خصوصیاتی است که در یک طرف عنوان روزنامه چاپ شده و در طرف دیگر قیمت اشتراک سالیانه بدینقرار معین شده است: طهران ۱۲ قران. سایر ولایات داخله ۱۷ قران روسیه ۵ منات سایر ممالک ۱۰ فرانک. قیمت اعلانات سطری پنج شاهی تک نمره در تهران صد دینار. در سایر ولایات نمره فروشی نمیشود. وجه آبونه بدون قبض چایی اداره نباید داده شود.

این روزنامه ارگان انجمن عراق عجم در طهران بوده و درباره مندرجات آن در ضمن یک سطر در هر شماره در زیر عنوان روزنامه اینطور نوشته شده است: « این جریده در مطالب علمی، ادبی، اخلاقی سیاسی پلتیکی، حب وطن امور متعلقه بمدارس بیداری ابناء وطن عزیز و مقالات عام المنفعه درج میشود» سر مقاله شماره ۲۶ سال اول روزنامه بدینقرار است:

«عاشورای سنه ۱۳۲۶. جن و بشر بر آدمیان نوحه می‌کنند چرا؟ برای اینکه نوع انسان در این ماه ذلیل و دستخوش دیوان و شیاطین میشوند. تکیه دولت دام چید و شست شکار مظلومان است تکیه دولت مذبحه و مقبره بیچارگان است. تکیه دولت نخجیر گاه پریرویان و مقتل بدبختان و مقبره عشاق و تفرجگاه سنگین دلان است. تکیه دولت جائی است که شمس الملک در آنجا بضرب شلاق و زخم قمه و قداره شور عاشورا را تجدید میکند. تکیه دولت جائیست که فتحنامه آل زیاد و صحیفه ذلت آل محمد در آن در کمال قشنگی و دلربانی قرائت میشود. تکیه دولت مکانیست که مستبدین سر مشق و دستور العمل شمر و یزید را در آنجا تعلیم میگیرند. تکیه دولت عرصه‌ایست که قدرت و غلبه استبداد را بمشروطیت هویدا می‌کند… » پس از این سرمقاله شرحی تحت عنوان (واقعه حیرت‌انگیز) راجع بتوطئه قتل ارباب جمشید در شب عاشورا نوشته و بعد (بقیه مکالمه نصراله بیک و میرزا نصرت از شماره ۲۵) را درج کرده است. در صفحه چهارم قطعه شیرینی از میرزا آقا فرصت شیرازی نقل نموده که قسمتی از آن بدینقرار است:

باچه قانون اساسی در چه مذهب بیگناه

ریختی‌ای مستبد خون من مشروطه خواه

ترکتازی فتنه‌سازی جنگجوئی رهزنی

بوالعجب کمیسیونی دارد آن چشم سیاه

لعل را جان بخش خواندی زلفرا آرام دل

دلبرا کابینه بر هم زن که کردی اشتباه

لعل تو جان میستاند زلف تو دل میبرد

این دو ظالم را مجازاتی بده دادی بخواه

از دلم آرام بردی چون خط آوردی پدید

مملکت را بی‌قوا کردی و دولت را تباه

عالمی آشفته خواهد شد که از صد جوفه دل

انجمنهائیست سری اندر آن زلف دوتا

فرصت و ما و شما در مشورت دادیم رأی

کز بتان مجلسی دل بر نگیریم و نگاه.

از روز نامه عراق عجم نگارنده تا همین شماره ۲۶ سال اول را در دست دارم. و اما میرزا صادقخان ادیب الممالک که سابقا روز نامه ادب را مینوشته احوالش را بتفصیل در جلد اول کتاب ذکر کرده‌ایم