روزنامه خراسان  

روزنامه خراسان در شهر مشهد به مدیری ( سید حسین اردبیلی ) تاسیس و شماره اول آن در تاریخ ۲۵ صفر ۱۳۲۷ قمری طبع و توزیع گردیده . شماره دوم رو ز نامه در تاریخ سوم ربیع الاول و شماره ۲۴ آن که آخرین شماره منتشره از این روزنامه است در تاریخ ۲۵ رجب ۱۳۲۷ قمری انتشار یافته است. هر شماره خراسان در چهار صفحه بقطع ۶/۵*۱۳ سانتیمتر طبع شده ، وجه اشتراک سالیانه آن : ۱۲ قران در مشهد ۱۵ قران سایر شهرهای ایران، ۱۸ قرآن در ممالک خارجه ، چون مرحوم سید حسین اردبیلی مدیر روزنامه خراسان مدتی هم مدیر داخلی و نویسنده روزنامه ایران بوده ، جای آنرا دارد که شرح حال او را بتفصیل نقل نمائیم. اینک شرح احوال او بنقل از شماره ۱۰۵ روزنامه ایران نو مورخ ۲۱ ذیحجه الحرام ۱۳۲۷ قمرى . ضمنا در این شرح حال اشاره بعلت تاسیس روزنامه خراسان نیز شده است :

مرحوم آقا سید حسین اردبیلی – آقا سید حسین اردبیلی وکیل خراسان درسته ۱۲۹۷ در اردبیل متولد شده و از سن هفت سالگی شروع بتحصیل نموده تا ۲۰ سالگی مشغول تحصیل مقدمات علمی بوده و در فنون عربیه از قبیل نحو وصرف وعلوم بلاغت ومنطق و تاریخ معلومات کافیه تحصیل کرده پس از آن تحصیل علوم ریاضی از قبیل حساب و هیئت و هندسه و جبر و مقابله همت گماشته و برای تکمیل آنها سفری به رشت و از آنجا بیلاد قفقاز و از قفقاز بخراسان رفته. در مشهد قریب شش سال مشغول تحصیل فقه وأصول وکلام وحکمت وتدریس علوم عربیه و ریاضیه بوده مخصو صادر ادبیات زبان ترکی و فارسی و عربی دارای مقام بلند میباشد . جناب ادیب اردبیلی چون از زمان رشد اشتیاق مفرط بمطالعه مطبوعات جدیده و جراید فارسیه و ترکیه و عربیه داشتند در اوضاع تمدن حاضر ووسائل ترقی ملل وامم و مقتضیات عصر جد ید بصیرتی بسزا حاصل کرده و در مجالس تدریس خود جماعت طلاب را بمطالعه تواریخ وروز نامجات تشویق مینمودند. مقارن صدور دستخط مشروطیت عزیمت طهران نموده در هنگام تحصن اهالی در سفارتخانه انگلیس افکار حریت خواهانه بوسیله لوایح و نطقهای موثر درمیان متحصنین انتشار میداد؛ در ضمن این مسافرت اطلاعات حقوق و قروت وجغرافیا تحصیل نموده؛ باوضاع مدارس جدیده تهران نیز دقت کامل مبذول داشت در همانسال سفری به اردبیل و از آنجا بفاصله سه ماه از راه روسیه بمشهد مراجعت نموده بهیئت مؤسسین انجمن خیریه سعادت شامل و در آن انجمن خدمات شایان بمعارف خراسان نموده. اگر چه از انجمن سعادت اسما بسمت مدیریت اتحادیه سعادت تعیین شد ولی رسما ومعنا بسایر مدارس خیریه سعادت نیز خدمات عمده انجام داد. بعد از تلمه ۲۳ جمادی الاول ۱۳۲۶ که فشار استبداد صغیر در خراسان مجال نفس کشیدن برای احدی باقی نگذاشته بود ادیب اردبیلی با یک همت فداکارانه شب و روز بوسیله مکتوبات و انتباه نامه ها و لوایح چاپی و ژلاتینی احساسات حقوق طلبى ومشروطه خواهی را در کل بلاد خراسان اتصالا تحریک می کرد و بواسطه نشر احکام حجج اسلام و بیان نامه های مهیج و مؤثر توجه عموم خراسانیان را بحفظ حقوق مشروعه خود متوجه میساخت و در تشکیل کمیته های مجاهدین فدا کاری های عمده مبذول میداشت.

در ماه صفر ۱۳۲۷ که متعاقب صدای مهیب بمب انجمن ایالتی خراسان تشکیل یافت ادیب موصوف جریده فریده خراسان را برای رسمیت دادن به مشروطیت خراسان و قوت قلب عموم مشروطیین ایران انتشار داد : این جریده که تا اوایل شعبان ۲۵ شماره اشاعت یافت ( صحیح همان ۲۴ شماره است که قبلا نوشته ایم . مولف ) با مقالات آزاد و عالی خدمات بزرک بحیثیت مشروطیت خراسان بلکه عموم ایران بروز داد و میتوان گفت که ادیب اردبیلی یکی از بزرگترین قوای فعاله خراسان بودند که برای پیشرفت مقاصد ملیه در یک مدت طولانی با خون خود بازی میکردند تا اینکه در مرقع انتخابات و کلای خراسان در درجه اول باکثریت نسبی ۱۸۲ رای و درجه دوم با کثریت تام ۱۵ رای در ۲۵ رای منتخب و عازم تهران گردیدند . الحق میتوانیم بگوئیم که زنده و روشنی بخش و کلای خراسان هستند .»

در تاریخ مختصر مجلس (ص ۵۶) راجع باردبیلی مینویسد : « سید حسین اردبیلی در دوره دوم مجلس شورای ملی از طرف خراسان وکیل بود ومسلک دموکرات داشت و در سال ۱۳۳۶ قمری وفات نمود . دوره دوم مجلس از دوم ذیقعده ۱۳۲۷ تا سوم محرم ۱۳۳۰ قمری طول کشیده است. مرحوم اردبیلی روز بیستم ماه رمضان ۱۳۳۶ قمری بعلت بیماری ( کلرین ( در طهران دارفانی را وداع نمود . فوت این نویسنده بزرک فقدان ادبی عظیمی بود که لطمه بر پیکر ادبیات وارد ساخت . خدمات و مجاهدات مرحوم اردبیلی در عالم مطبوعات فراموش نشدنی است و نگارشات سیاسی و آثار قلمی این فقید بزرگ در کلیه جراید از نظر ارباب ادب محو نمیگردد بخصوص مکتوبات سنوات اخیر عمر آنمرحوم که مدیر و معرر روزنامه ایران بود شایان توجه است .