روزنامه تبریز

روزنامه تبریز، در شهر تبریز بمدیر مسئولی ( اسماعیل یکانی) تاسیس و شماره اول آن در چهار صفحه بقطع بزرگ و با چاپ سربی در مطبعه ( اسکندانی تبریز ( طبع و در تاریخ یکشنبه ۱۵ ذیحجه ۱۳۳۸ قمری منتشر شده است. اسم روز نامه ) تبریز ( بخط شکسته درشت و در زیر آن ماه و سال تأسیس روزنامه چاپ گردیده محل اداره : مغازه های مجید الملک و قیمت اشتراک بدین قرار است : سالیانه تبریز ۱۴ قران، داخله ۲۰ قران ؛ خارجه ۲۸ قران ششماهه : بتر تیپ ۸ ، ۱۲ ۱۶۴ قران – سه ماهه : ۵؛ ۶؛ ۸ قران . تک نمره ۳؛ ۴، ۵ شاهی . سطر اعلانات صفحه اول ۸ شاهی – صفحه آخر ۴ شاهی . صفحه آخر ۴ شاهی . طرز انتشار روزنامه هفته دو روز یکشنبه و ۴ شنبه بوده . هر صفحه روزنامه سه ستون و معمولا روی کاغذ خوب چاپ و منتشر شده است .

این عبارات در طرف راست عنوان روزنامه طبع گردیده است : « مکاتیب و مقالات وارده مسترد نمیشود . اداره درک و اصلاح مقالات مختار است . پاکتهای بی تمبر نوشتجات بی امضا ، مقالات مخالف با مسلک روزنامه مندرج نخواهد شد > در ضمن یک سطر ؛ در زیر عنوان روزنامه ؛ تبریز اینطور معرفی شده است : « روز نامه ایست آزاد ملی اجتماعی؛ سیاسی اقتصادی در طرفداری عامه سخن میراند »

مقاله افتتاحی که در ستون اول صفحه اول نوشته شده تحت این عنوان ( تکالیف اجتماعیه ) و با این عبارات شروع و ختم میگردد : « در ادوار سالفه که افراد بشر در دائره بربریت مانند و حوش در غارها و در زیر احجار بیابانها و کوهستانها روز گار خود را بسر میبردند از منافع زندگانی بی بهره و از فیض اجتماعات بشریه بی نصیب بودند رفته رفته سائق طبیعت که در راندن افراد بشر بسوی تکامل همواره بایک فعالیت …… و از طرف دیگر هیئت مدیره و تحریریه ما از چندی باینطرف که حس انسانیت در مملکت ایران بیدار شده خود را داخل ملت ایران دانسته و در جزو هیئت بشریه که در آن سرزمین زیست میکند شناخته و همواره درصدد آن بوده که در ایفاء آنچه از وظایف اجتماعیه ایرانیان بر ذمه شان بوده است حتی الوسع والطاقه بکوشند و در حال حاضر خدمت بواسطه مطبوعات را الزم فرایض و اسبق وظایف دانسته میخواهند که در این خط نیز بقدر قوت و استطاعت خودشان بعالم انسانیت خدمت کرده باشند این است که بتأسیس همین روزنامه آزاد ملی اجتماعی اقتصادی سیاسی فنی ادبی اخلاقی اقدام نموده بنشر افکار نافعه آغاز میکند همان روزنامه ما نیز بموجب مقدمات فوق و باقتضاى مسلک هیئت مدیره و تحریریه خود تمامی شوائب مرعوبیت و رودربایستی را بکنار گذارده در طرفداری عامه و حفظ حقوق آنان سخن خواهد راند و از آنجا که در خط مدافعه از حقوق جماعت خواهد کوشید و دست خداوندی در همه جا با جماعت بوده هیئت مدیره و تحریریه آن موفقیتش را رجا میدارند و قوام وی را بر قارئین کرام بشارت میدهند و دوام او را بطالبین اشتراک تامین مینمایند و من الله التوفیق وعلیه التکلان . »

این بود آغاز و انجام مقاله افتتاحی روزنامه تبریز ؛ در شماره اول ، پس از این سرمقاله؛ مقاله دیگری در دوستون تحت عنوان ( لزوم جلب مستشارها ) نوشته و بعد ) اخبار دار الشورای ملی نتیجه مذاکرات روز سه شنبه ۲۳ ذیقعده) سپس (اخبار انجمن ایالتن نتیجه مذاکرات یکشنبه غره ذیحجه ) و در صفحه چهارم تلگرافات مختلف و اخبار گوناگون درج است.

شماره دوم روزنامه در تاریخ چهار شنبه ۱۸ ذیحجه منتشر و سرمقاله آن باز تحت عنوان ( تکالیف اجتماعیه ) نوشته شده است . از شماره پنجم علاوه بر نام ( اسمعیل یگانی ) که بعنوان مدیر مسول در آخر صفحه چهار درج شده ، در عنوان روزنامه ) صاحب امتیاز و ناشر ح . ف ( اضافه گردیده . از شماره ۱۴ سال اول مورخ دو شنبه ۶ صفر ۱۳۲۹ قمری در طرر انتشار روزنامه تغییری حاصل شده و بعوض هفته دو روز، هفته سه بار شنبه ، دو شنبه و چهار شنبه انتشار یافته ووجه اشتراک نیز ۲۱ قران گردیده است .

از شماره ۱۳ سال اول مورخ اول صفر ۱۳۲۹ نام اسماعیل یگانی از روزنامه حذف شده و انتشار روزنامه بعهده ( حسین کمال ) گردیده و در این باره در صفحه اول همین شماره پس از آنکه شرحی درباره مندرجات تبریز نوشته ، مینویسد : د این بنده که برای زیارت وطن و تصفیه امور خانواده وارد تبریز شده ام برحسب تکلیف صاحب امتیاز محترم با سمت مدیریت مباشر اجرای این شرایط ( منظور شرایط انتشار روزنامه است ) خواهم بود و از نمره ۱۴ فصول فوق بالتمام بموقع اجرى گذاشته خواهد شد . بر حسب تجارب زیادی که در فن روزنامه نگاری دارم امیدوارم بعون خداوندی و یاری ارباب قلم در ایفای این وظایف قصور ننمایم و امضای بنده همان حسین تنهاست . ( حسین کمال ) » بنابراین از شماره ۱۴ دیگر آقای یگانی دخالتی در امور روزنامه نداشته و روزنامه را حسین کمال اداره میکرده است . سال اول روزنامه تبریز بشماره ۱۲۷ مورخ چهارشنبه ۱۴ ذیحجه ۱۳۲۹ ختم گردیده. از سال دوم روزنامه نگارنده تا شماره سوم مورخ ۲۱ ذیحجه سال مذکور را در دست دارد و تصور میرود که دیگر پس از آن تاریخ روزنامه بعلت پیش آمد وقایع خونین عاشورای ۱۳۳۰ قمری و قتل ده نفر آزادیخواهان تبریز در روز مذکور روز نامه نیز برای مدت مدیدی یعنی تا سال ۱۳۳۷ قمری تعطیل بوده است . در طول این مدت یعنی از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۷ قمری آقای میرزا حسین خان تبریزی در مهاجرت و مسافرت بسر برده و پس از مراجعت تبریز مجدداً روزنامه را دائر و منتشر نموده است.

روزنامه تبریز در اول اسفندماه ۱۳۱۶ شمسی مطابق ۱۹ ذیحجه ۱۳۵۶ قمری شماره ۱۳۲ سال بیست و هشتم خود را در چهار صفحه بقطع بزرک با چاپ سربی منتشر نموده و در این تاریخ صاحب امتیاز و مدیر ( حسین تبریزی ) و کفیل و سر دبیر روز نامه ( حسین امید ) معرفی شده است . روزنامه تبریز تا این اواخر نیز هفته سه بار نشر میشده .

اسماعیل یگانی و حسین تبریزی

آقای اسماعیل یگانی که مدتی صاحب امتیاز و مدیر روزنامه تبریز بوده از مردم آذربایجان و از لحاظ ملک سیاسی از سران حزب عامیون دموکرات است . نامبرده از قضات مبرز و عالیرتبه دادگستریست و مدتی ریاست شعبه اول دیوان کیفر را داشت آقای یگانی مردی مؤدب و متین و درستکار و آشنا برموز قضاوت میباشد . در محاکمه مختاری رای دادگاه را اوانشا کرده و نوشته است. یگانی بسنین تقاعد است و احتمال دارد تا چندی دیگر متقاعد شود . از آثار آقای یگانی مقالات مسلسل مفیدیست تحت عنوان ( صنایع مستظرفه ) که در طوفان هفتگی بطبع رسیده است .

و اما آقای حسین تبریزی که بمناسبت تاسیس دبستانی در تبریز بنام (کمال) باسم (حسین کمال) معروف بوده از همکاران آقای یگانی است . نامبرده قبل از مشروطیت دبستان کمال را تاسیس نمود و در سال ۱۳۲۱ قمری که محمد علی میرزا در تبریز بود و مردم تبریز علیه بلژیکیها شورش نمود ند من جمله طلبه ها میخانه ها، مهمانخانه ها و دبستانها را غارت کرده و یکی از دبستانهائی که غارت شد دبستان کمال بود . پس از این پیش آمد مدیر آن از ایران رو بقفقاز نهاد و از آنجا در صفر سال ۱۳۲۳ قمری روانه مصر گردید و در مصر مجدداً روزنامه کمال را که سابقاً در تبریز منتشر میساخت، انتشار داد و در کشور مصر زیست میگرد تا سال ۱۳۲۹ قمری که بشرحی که قبلا نوشتیم، بتبریز بازگشت و در آنجا اداره روزنامه تبریز را عهده دار شد . از آقای حسین تبریزی مجدداً در حرف کاف کتاب در ذیل روزنامه ( کمال ) گفتگو خواهیم نمود. از آقای میرزا حسین خان امید که چندی سردبیر روزنامه تبریز بوده کتابی بنام تفریحات علمی در اردیبهشت ۱۳۱۰ طبع و منتشر شده است .