روزنامه بهارستان –  نوبخت

روزنامه بهارستان مدیری آقای ( نوبخت ) در سال ۱۲۹۸ شمسی ابتدا در شیراز و بعداً در طهران تأسیس و منتشر شده است.

روزنامه بهارستان در شیراز – پس از مراجعت آقای نوبخت از اسلامبول به ایران و توقف در شیراز که مصادف با اواخر جنک عمومی اول بود، مشارالیه از طرف معارف بسمت معلمی طبیعیات در دارالمعلمین فارس معین گردید و مدت یکسال مشغول بتعلیم بود. پس از آن مجله‌ای بنام ( زندگانی ) تأسیس نمود و شماره اول آن دوچار توقیف گردید، بعد مجله بنام ( فکر آزاد )تأسیس کرد که آنهم بیش از دو شماره انتشار نیافت. ( از این دو مجله جداگانه در محل خود گفتگو خواهیم کرد) بعد از آن بتأسیس و نشر روزنامه بهارستان اقدام نمود و انتشار این روزنامه چنانچه فوقاً اشاره شد در سال ۱۲۹۸ شمسی بود. پس از نشر دو شماره بهارستان، روز نامه توقیف گردید و این توقیف مدت دو ماه ادامه داشت تا بالاخره بحکم وزارت معارف در دوره آقای نصیر الدوله بدر از توقیف خارج شد ولی باز هم روزنامه مکررا توقیف شد و بخصوص در موقع کودتای سوم حوت چون روزنامه‌ایشان طرفدار کودتا بوده مورد حمله مخالفین واقع گردید و آقای نوبخت مدتی از کار روزنامه کناره گرفت و متعاقب آن بطهران حرکت نمود و در این جا نیز بهارستان را انتشار داد و از این وقت دوره دوم روزنامه یعنی انتشار بهارستان در طهران شروع گردید. پس از بیان این شرح بذکر خصوصیات بهارستان در شیراز می‌پردازیم:

شماره اول روزنامه بهارستان در اوایل حمل ۱۲۹۸ شمسی در شیراز منتشر شده و شماره ۶ سال دوم آن در ۲۹ حمل ۱۲۹۹ مطابق ۲۸ رجب ۱۳۳۸ قمری و ۱۸‌آوریل ۱۹۲۰ در چهار صفحه بقطع وزیری بزرگ در مطبعه سنگی ( محمدی ) شیراز طبع و توزیع گردیده است. محل اداره: شیراز • مدرسه خیریه مؤید الملک. بهای بهارستان سالیانه ۴۰ داخله ۵۰ قران، خارجه ۲۰ روپیه. بهارستان روزنامه‌ایست هفتگی و مندرجات آن پس از درج مقاله اساسی در صفحه اول ( مقاله‌های اساسی در شماره‌های نمونه تحت عنوان بلشویزم در چند شماره منتشر شده است ) عبارت از اخبار ولایات تحت عنوان ( اخبار و اطلاعات ) و اخبار خصوصی در باره شهرستان‌ها که اداره روزنامه

از مخبرین دریافت کرده، می‌باشد. پس از آن اخبار ممالک اسلامی و سایر مما لک درج شده و صفحه آخر روزنامه مخصوص آگهی‌ها و دنباله مطالب قبل است. در روز نامه گاهگاهی اشعاری اثر طبع آقای نوبخت و سایر شعرای فارس درج شده که برای نمونه چند شعر از صفحه چهارم شماره ۶ سال دوم روزنامه نقل می‌نمائیم.

زلف را تاب مده روز مرا تار مکن

در سیه بختی من این همه اصرار مکن

خون ما را مطلب با دیگران عهد مبند

عهد ما را مشکن روی باغیار مکن

گو یدان نرگس بیمار که از بهر خدا

اینهمه خون بدل عاشق بیمار مکن

از روزنامه بهارستان منطبعه در شیراز فعلا نگارنده تا شماره‌های ۳۸ و ۴۰ آن را که یکجا در دوازده صفحه در چاپخانه سنگی محمدی شیراز طبع شده و در تاریخ ۱۲ قوس ۱۲۹۹ شمسی منتشر شده است در دست دارد.

روزنامه بهارستان در طهران– پس از انتقال اداره روزنامه بطهران بهارستان چنانچه فوقا اشاره کردیم از شماره ۱۸ سال سوم در طهران منتشر گردیده و در طول مدت انتشار در طهران با ارتجاع و زور جنگیده و از اینجهت هم روز نامه مکرر از طرف قوام السلطنه و دیگران توقیف شده است. منجمله یکمرتبه در سنبله ۱۳۰۱ است که خبر توقیف آنرا روزنامه ایران نوشته است.

بهارستان در طهران روی چهار صفحه بقطع بزرک چاپ شده و شماره ۸ سال ۵ آن در تاریخ شنبه ۱۷ رمضان ۱۳۴۱ قمری و شماره ۲۷ سال مذکور در تاریخ سه شنبه جمادی الاول ۱۳۴۲ قمری مطابق ۲۶ قوس ۱۳۰۲ شمسی انتشار یافته است. بهارستان در طهران هفته سه شماره روز‌های دوشنبه، چهارشنبه و جمعه منتشر می‌گردیده و روی یک صفحه اسم روزنامه (بهارستان) بخط نستعلیق بارنک قرمز و در صفحه دیگر بارنک سیاه چاپ شده و در هر دو صفحه اسم مدیر ( نوبخت ) در زیر نام روزنامه بخط ریز‌تری نوشته شده است. صفحه‌ای که در آن نام روز نامه بخط قرمز چاپ گردیده، مشتمل بر چهار ستون و عنوان هر ستون باز بخط قرمز نوشته شده است. ستون اول بعنوان ( مطالعات یومیه ) و مشتمل بر وقایع وحوادث روز است. ستون دوم بعنوان ( گذارشات دنیا ) و مشتمل بر حوادث جهان است. ستون سوم تحت عنوان ( نمایندگان ملت ) و مختص مذاکرات نمایندگان مجلس شورایملی است. ستون چهارم بعنوان ( اطلاعات بهارستان ) و مخصوص وقایع متفرقه است. سرمقاله روز نامه صفحه‌ایست که خصوصیات روزنامه در بالای آن قید گردیده و غالباً تند و حمله بسیاست داخلی و تجاوزات خارجیهاست. منجمله یکی از سرمقاله‌های آن ( شماره ۸ سال پنجم ) تحت عنوان ( آسمان پیمای انگلیس – آیا تجاوز از این بیشتر ممکن است!! ) نوشته شده و بدین عبارات شروع می‌گردد: ( رعایای ایران، رعایای صاحب بدبخت؟ رعایا ئیکه هنوز نمی‌دانند حکم فرمای ایران کیست و دولت ما یک حکومت مطلقه یا مشروطه یا ملوک الطوایفی است؛ بالاخره از ظلم انگلیس؛ از تجاوز انگلیس، از ظلم شیخ خزعل خان بتنک آمده و فریاد خود را بلند نموده و برضد شیخ خزعل شورش کرده اند» رویهمرفته روزنامه بهارستان علاوه بر و مقاله‌های تند و حساس دارای مطالب مفید و اخبار گوناگون و گاهی هم کاریکاتوریست بخصوص سبک مخصوص آن در جدا کردن مطالب بشرحیکه فوقا یاد‌آور شدیم، خیلی تازگی دارد. محل اداره در طهران خیابان چراغ برق و آبونه آن داخله ۷۰ قران؛ خارجه مساوی ۲۰ روپیه. تک شماره ۶ شاهی. از خصوصیات روزنامه اینکه اعلانات در تمام صفحات آن سطری دهشاهی است. از روزنامه بهارستان فعلا تا سال ششم که دارای شماره مسلسل ۲۶۲ و مورخ بتاریخ ۲۳ ذیحجه ۱۳۴۲ قمری مطابق ۴ اسد ۱۳۰۳ شمسی میباشد در دست نگارنده است. ‌

شرع احوال نوبخت

‌ نوبخت بعلت انتشار روزنامه بهارستان و چند مجله بنام‌های فکر آزاد، دنیای ایران و گل آتشین که از هر یک در محل خود جداگانه گفتگو خواهیم کرد؛ در تاریخ جراید و مجلات ایران موقعیت خاصی دارد و لذا مقتضی است که بتفصیل از شرح احوال او گفتگو نمائیم، نوبخت چه در دوران نامه‌نگاری و چه در حیات سیاسی خود مردی فعال و زرنک و باهوش بوده و از این جهت چه در سلطنت پهلوی و چه در اوائل آن و چه پس از وقایع شهریور، نام او در تاریخ معاصر زیاد آورده شده و مردم ایران بخوبی ویرا میشناسند. مجملی از آغاز زندگانی او از اینقرار است:

« نوبخت ابن محمد حسن شیرازی ابن محمد رفیع نوری مازندرانی ابر جهانی مهران داد. پدر مادرش ملا علی اصغر مجتهد خراسانی که امامت و وعظ مسجد گوهر شاد با او بوده و در اواخر عمر مسموم شده است مسقط الراس و مولد نوبخت شیراز. حکمت الهی و فلسفه را نزد سید علی وسید محمد هندی در نجف خوانده و ادبیات عرب را پیش شیخ عبدالرحمن کویتی که از مشایخ ادب عرب محسوب است و تا کنون متجاوز از یکصد سال از عمر او رفته است در عراق تحصیل نموده. نوبخت در سن ۱۸‌سالگی بخوبی زبان عربی را فرا گرفت بطوری که کتاب گلستان شیخ را شعر بشعر و نثر بنشر بعربی ترجمه کرد وغالب اشعار او در مجلات مصر از قبیل البیان والهلال طبع شده. منجمله از اشعار او قصیده ایست که در موقع جنک عمومی در تهییج ملل اسلامی بجنک سروده و حاوی یکصد و پنجاه شعر میباشد و در جریده (الهلال) اسلامبول طبع شده است. نوبخت پس از آنکه در سن ۱۲ سالگی از شیراز خارج شد، در اواخر جنک عمومی اول بموطن خود شیراز بازگشت و از این وقت است که دوران مجله و روزنامه‌نگاری و دست بکار تألیف نمودن وی شروع می‌گردد.

آقای نوبخت در نظم و نثر دارای تألیفاتیست که منجمله کتاب ( می‌تولوژی ) که آنرا کتابخانه مهدیه طبع نموده و دیگر کتاب ( ماوراء مدرسه ) که کتاب متنوع و نفیسی است. و کتاب‌های ( علم تربیت – علم روح – علم منطق ) که هر سه از طرف وزارت جنک طبع شده است. و ( تاریخ شاهنشاه پهلوی ) تاریخ مذکور از سوم حوت تا جلوس اعلیحضرت پهلوی و دارای تصاویر و کراور‌های ممتاز و عالی است. (بند نامه نوبخت ) این کتاب را آقای نوبخت خطاب به پسر کوچکشان در ترغیب حس وطن پرستی سروده و در سال ۱۳۰۶ شمسی در مطبعه مجلس در ده صفحه کوچک بطبع رسیده است. مهمترین آثار نظمی نوبخت ( شاهنامه نوبخت ) است که تاریخ ایران را از آخر سلطنت ساسانیان یعنی از جائیکه شاهنامه فردوسی ختم گردیده تا سلطنت اعلیحضرت پهلوی بنظم در آورده است. این کتاب بطرز شاهنامه فردوسی و بهمان رسیده است سبک و اسلوب سروده شده و در واقع جلد دوم شاهنامه فردوسی محسوب می‌شود. آقای حبیب الله نو بخت که در سال ۱۲۷۴ شمسی در شیراز متولد شده یکی از فضلای متجدد و شاعری زبر دست و در سیاست نیز مردی ماهر و پخته می‌باشد. وی پس از ترک روزنامه‌نگاری در تهران و عدم انتشار روزنامه بهارستان؛ از طرف وزارت فرهنگ پیشنهاد معلمی فلسفه در دارالفنون و تدریس ادبیات در مدرسه صنایع آلمان بایشان شد ولی نامبرده قبول نکرد و پس از آن مدت یکسال از طرف وزارت جنک به ریاست هیأت تحریریه مجله قشون انتخاب گردید در دوره ششم و هفتم از طرف اهالی کهکیلویه و بهبهان بنمایندگی مجلس انتخاب گشت و پس از ختم دوره هفتم بعللی از کار سیاست کناره گرفت تا اینکه وقایع شهریور پیش آمد و در دوره سیزدهم باز بنمایندگی مجلس انتخاب گردید. در این دوره وی از کسانی بود که با عقد پیمان با متفقین از طرف ایران؛ مخالف بود و از طرفداران جدی آلمان بشمار می‌رفت و عاقبت هم در اواخر جنگ جهانی دوم که از ایرانیان بدست انگلیسهار روس‌ها توقیف شدند وی نیز جزء متهمین توقیف گردید و با اینکه بعد از یکی دو سال عده زیادی از آن‌ها نجات پیدا کردند با وجود این نوبخت گرفتار بود و بالاخره پس از پایان جنک آزاد گردید. شرح فعالیت‌های سیاسی او در ایام جنگ دوم و تشکیل حزب کبود از موضوع گفتار ما خارج است و خوانندگان گرام برای اطلاع از آن می‌توانند به مقالات مسلسل آقای نامدار در روزنامه پیکار روز که عین آن‌ها در مجله خواندنی‌ها نقل گردیده مراجعه و مطالعه فرمایند. آقای نوبخت فعلا در قید حبات و از هر گونه فعالیت سیاسی و اجتماعی برکنارند. فرزندی از‌ایشان بنام دانش نوبخت مشهور است که مدتی روزنامه آفتاب را منتشر میساخت و از ایشان جداگانه در ذیل کتاب تاریخ جراید و مجلات ایران گفتگو خواهیم کرد.